Butikkar og folk i Vik før i tida

Den næraste butikken var Ingebjørg og Jan Remøy sin. Ingebjørg starta den medan ho var ugift og heitte Grønnmyr til etternamn. Det hang i veldig lenge og eg hugsar at langt ut på 50 talet sa enkelte at dei skulle til «hinnje» Grønmyr og handle. Ingebjørg hadde polio då ho var lita, så eine handa hennar vaks ikkje som den andre, i tillegg vart den forkrøpla. Ho hadde ein onkel i Amerika. Då han var heime ein gong, ville han ha henne med seg over til USA, for han meinte ho kunne få hjelp der. Ho ville ikkje.

Då ho vart vaksen fekk ho starta opp ein liten butikk. På 50-talet var butikken i det store murhuset ho og ektemannen sette opp. Butikken var i første etasje, med lager bak. Sjølve budde dei i 3. etasje.

Dei hadde eit breitt vareutval. Det viktigaste var vel kolonialvarene. Mjøl, sukker og liknande kom i sekkar, og vart tømde i store skuffer i disken som gjekk i ei uform rundt lokalet. Kundane måtte halde seg utanfor disken, og be om det dei ville ha. Det meste av kolonialvarer måtte vegast eller målast. Vekta stod midt på disken med lodd, til å kontrollere vekta, ved sidan av. Til og med sirup kom i store tønner som det vart sett ei kran i. Kundane måtte ha med seg noko å ha sirupen i. Tønna stod på lageret bak butikken. Det hende seg at den måtte forlatast, og då kunne sirupen renne over – katastrofe!

Men dei førte mange andre typer varer også. Strikkegarn, gardiner og dukar som Ingebjørg kunne føre på eit ønska mønster til brodering. Eg hugsar eg fekk mine første sko «utan hel» kjøpt på deira butikk. Eg hadde også nokre få dagar der som feriejobb.

Det var nok Ingebjørg som betydde mest for butikken, men Jan var viktig også, særleg når det gjaldt tunge tak. Jan blei valt til ordførar i bygda, men det var ikkje fulldags arbeid den tida, så han heldt fram på butikken også. Diverre døydde han brått ein dag han hadde vore ute og fiska med båten.

Dagny Ulstein og Sverre Kristensen gifta seg først på 1950-talet. Sverre, som vart kalla Blekken, dreiv blekkenslagarverkstad i kjellaretasjen. Mor til Sverre budde i loftsetasjen, medan Dagny og Sverre hadde hovudetasjen. Etter ei tid bygde dei på eit butikklokale i kjellarhøgda. Etter det eg hugsar hadde Dagny ein butikk der ho førde i hovudsak kjøkkenutstyr. Seinare bygde Sverre ny verkstad i Krushammarvegen. Butikken følgde med, og Torbjørn Hofseth var ekspeditør der. Då var der også jernvare. Seinare overtok han og kona Ingeborg butikken, og gav han namnet Hofseth jarnvare. Ved sidan av det førte dei også sportsutstyr. Kjøkkenutstyret vart utfasa eingong på 1970-talet medan dei var større på jarnvarer. Då området på Sanden inne i Vik vart lagt ut for sal, bygde dei forretningslokale der, og bygde opp den solide G-sportforretninga som dei for lengst har overlate til neste generasjon.

Over vegen for bedehuset ligg framleis det flotte Brudevollhuset. På 1950-talet budde gamle – Johs der med familie. Astrid var hans andre kone som han gifta seg med etter at han hadde vore enkjemann nokre år. Han hadde fleire born i det første ekteskapet. I ekteskapet med Astrid fekk han ein son som også fekk namnet Johannes. Saman med Johs d.y. vaks to av gamle Johs sine barnebarn opp i huset. På femtitalet hadde dei slaktarbutikk opp mot vegen i hovudetasjen. Løkrull var ein favoritt til helgepålegg! Astrid sprang mellom kjøkken og butikk. Når ho var i butikken hadde ho på seg kvitt skaut på hovudet, og eit stort kvitt frakkeforkle. Astrid var den første kvinna på Hareidlandet som hadde sertifikat. Verkstaden låg i kjellaretasjen. I 3. etasje var der ei leiligheit som dei leigde ut, mest til slekt, slik eg hugsar det. Ned i fjøra var det eit hus som eg meiner vart kalla Beinhuset. De gjekk slakting føre seg.

Nede i fjøra, som vi kalla husrekkja frå beinhuset og utover, bygde Petrus Hatløy familiehus med forretning i kjellaretasjen. Han var malar og tok på seg å male hus, i tillegg til at han selde maling. Hans firma bygde seinare forretningsbygg ved sidan av Ulstein Sparebank, sjølvsagt med leiligheit til sonen Johan med familie. Dei kjøpte seinare opp huset til banken, reiv det og utvida bygget sitt.

Ei lita familiehistorie; Bror min, og to søskenbarn fekk seg nokre pappøskjer som Ingebjørg R hadde fått undertøy i. Dette kunne bli kjekke båtar, fann dei ut, og la i veg ned i fjøra. Den første båten stod det Janus på, så den måtte heite det. Då måtte den andre heite noko i same stil: Venus, men den tredje fekk namnet Petrus Hatløy. Eg trur ikkje desse båtane fekk noko langt liv.

Ved foten av Reitabakken bygde Ottar Botnen eit stort murhus. Han starta den første manufakturforretninga i Vik i Fredheimkjellaren, i øvste delen. Etter at han stifta familie, og kona Judit også jobba i forretninga, blei vel lokala for små. Forretninga i nyehuset var stor og flott etter dåtida sin standard. Familien hadde husvære i andre etasje.

Nede ved sjøen låg snekkar-verkstaden til Johannes Lillebøe. Ei tid arbeidde sonen Kåre der, i tillegg til fleire andre. Ei tante og ein onkel hadde spisestuemøblar som var laga der. Kva dei elles kunne levere, veit ikkje eg, men far var rett som det var innom der og fekk hjelp til småting, i tillegg til ein god prat. Sine siste år var Johannes vaktmeister på barneskulen.

Agnes var ein av originalane i bygda. Ho arva huset etter foreldra, men ho arva meir: utnamnet til faren. Ho Spigen vart ho kalla. Ho sa og gjorde mange rare ting, som kanskje vart forsterka og forverra på folkemunne. Ho kalla bedrifta si Norrøne kafe og pensjonat, for ho hadde to rom i 2. etasje som ho kunne leige ut. I 1. etasje var det ein kafe, som var open av og til. Her kjøpte mange sin første iskrem, som ho nok hadde laga sjølv. Det var særleg 17. mai ho hadde denne delikatessen. Då starta ho dagen med å stå på trappa i bunad og sjå på barnetoget. På heimvegen frå skule var det freistande å trykkje på ringeklokka og springe. Eg kan berre hugse eitt anna hus som hadde ringeklokke.

På sine godt vaksne dagar gifta Agnes seg med Knutsen frå Fosnavåg. Han opna fiskebutikk i Spigenbuda. Her selde han fisk og fiskemat. Å få kjøpe seg ei varm, nysteikt fiskekake hos han, var herleg! Buda vart flytta og snudd, og restauranten Maluns held til i lokalet no. Seglforeininga heldt til der ei stund, og den populære kaféen Kaffikari driven av Kari Andersen.

På andre sida av gata for Norrøna, låg det ei rad med hus som alle hadde forretningar rett inn frå fortauet. I det første huset som er av betong, var frisørsalongen til Alma Overvåg. Ho hadde halvdelen av kjellaren innover. Etter ei tid lærde ho opp mannen, Anfinn, til herrefrisør. Han hadde den yste halvdelen av kjellaren. Det var Nils Waage som åtte huset. Dei var ein familie på 5 som budde i hovedetasjen, og så leigde dei ut loftsetasjen til andre.

Nabohuset hadde betongkjellar, med hovudetasje og loftsetasje i tre. Her budde Olga og Gustav Osnes og dreiv bok- og papirhandel.

I den tida var det stor omsetjing av vekeblad og aviser Men bokhandelen hadde også levering til skulane. Dei kjøpte skulebøker og anna materiell. Olga og Gustav miste sin einaste son i 2. verdskrig. Seinare adopterete dei Per G. Det blei tilføya eit påbygg der Olga m.a. selde dameundertøy.

Per G. overtok bokhandelen på 1960-talet, men diverre gjekk ikkje det så bra. Etterpå overtok Arne Eiken, og med stor hjelp av søstera Liv og seinare kona Solgunn, dreiv dei bokhandel i mange år. Dei starta opp med leiker i ein krok av butikken. Seinare vart det ein sjølvstendig leikebutikk.

Asbjørn Ulstein bygde murhuset innanfor bokhandelen. Der også var det butikk i 1. etasje. I den eine avdelinga selde han radioar av forskjellig slag, men også grammofonplater, platespelarar og radiokabinett! Vi følte oss verkeleg moderne når vi kunne gå inn til AU og lytte til ny musikk i platebaren inst i butikken.

I den andre avdelinga var der syklar og mopedar og mykje som eg ikkje har greie på. Vi hadde faste ting vi måtte gjere for heimen, bl.a. gå ærend til Vik. Det kunne ta lang tid, særleg viss AU hadde noko spennande i utstillingsvindauget sitt. I advent kunne vi stå aldri så lenge og sjå på mekaniske nissar og andre uvanlege ting som han viste der.

I 2. etasje var det husvære for han og familien. Etter kvart som både familien og bedrifta vaks, vart huset påbygt og utvida til det det er i dag.

I det neste huset, over vegen, budde ein Ulfsteinfamilie.

Randulf Ulfstein var fotografen! Den tida han hadde fotostudioet sitt, vart vel alle babyar og brudepar foreviga der. Familien hans budde der, men også ei bestemor og ei søster med si familie ei tid. Randulf var også kinomaskinist på Samfunnshuset i starten. Då han slutta som fotograf, overtok Arne Eiken lokala, og hadde leikebutikk der.

Huset er L-forma med hage bak. I hagen står eit lite hus med ein vedfyrt bakarovn i . Det var starten til det store bakeriet innanfor. Far fortalde at konene fekk lov å kome og steike brøda sine på ettervarmen, men då måtte dei merkast med den enkelte sitt merke.

I sidegata nedover mot sjøen stod Petrus Ulstein sitt hus. Han var skomakar og hadde skobutikk. Petrus døydde tidleg, og kona Margrete (fødd Bjørndal) dreiv vidare til ho pensjonerte seg. Ein slektning, Jostein Hareide, overtok butikken, og dreiv skobutikk til han pensjonerte seg, då hadde han flytta til eit nybygg i Bjørndalsvegen. På 1950-talet budde Margrete i 2. etasje, og så leigde ho ut eit husvære på loftet.

Vidare mot sjøen var Ulstein Sparebank sitt staselege bygg. Etter våre dagars standard var det slett ikkje stort, men det var nok arkitektteikna. Bak skranken regjerte Hans Dragesund og John Hasund med fast hand. Mi første bankbok var dåpsgåve frå besteforeldra på Reiten. Du måtte helst stå med lua i handa for å få lån der. Det hjelpte ikkje å vere fast tilsett lærar då, nei. Men heldigvis fanst husbanken etter kvart. Då banken flytta til nytt, stort bygg lenger inn i sentrum, var der motebutikk og seinare gatekjøkken. Til slutt vart huset oppkjøpt og rive til fordel for Malarforretninga på nabotomta.

Over vegen for banken stod Stallane. Kor lenge dei stod der, er eg ikkje sikker på, men der kunne bønder sette frå seg hesten medan dei utførte ærend i Vik.

Nedanfor stallane stod det eit lite einetasjes hus. Det første eg hugsar er at Aslaug og Rolf Håkonsholm hadde fiskematbutikk der. Dei selde nok fisk også, men eg trur hovudvaren var fiskebollar og anna fiskemat. Ingvald Eksund dreiv same sort forretning der seinare.

“Frengja” vart den største butikken i bygda kalla. Der vart alt du kunne tenkje deg selt. Der var kandissukker og drops i laus vekt, stoff i metervis, alle slag kolonialvarer, gjødsel og jernvarer. Eg hadde sommarjobb der før eg starta på realskulen. Johannes Osnes var sjef, men han sat mest på kontoret viss ikkje noko spesielt skulle skje.

Kraftstasjonen låg i Ulsteindalen, men kontora var i denne bygningen, med bustad for elverkstyraren, Elers Lynge, i andre etasje.

var som tidlegare nemnt tilsett i Ulstein Sparebank. Han hadde eit lite, nett funkishus, som var og er det første innanfor AU sitt hus. Han budde i hovudetasjen med familien, men leigde ut kjellaretasjen til forskjellige forretningar. Dei første eg hugsar var Aslaug og Rolf Håkonsholm som dreiv ein fiskematbutikk som den dei hadde på Geileneset først. Solveig Vik og dottera Alma Overvåg hadde frisørsalong der, før Alma starta opp i Wågehuset.

Seinare opna P.F.Waage drogeri og gullsmedbutikk der. Astrid Osnes hadde hattebutikk i huset til John Hasund. Den leigetakar som var der lengst, var vel fotograf Hjertenes. KlippeKari, barnebarnet til Solveig Vik hadde frisørsalong der etterpå.

Den nye eigaren har hatt “Work in progress” der ganske lenge, skal bli spennande å sjå kva det blir til.

Helene hadde ein liten kolonialbutikk i huset der ho budde saman med foreldra, og med broren sin famile i loftsleiligheita. Den butikken hadde si heilt spesielle duft og atmosfære. Ho selde strikkegarn, også. Då det blei moderne med mohair-luer, var det Helene som førde garnet, og ein spesiell børste som vi brukte for at dei skulle bli lodne og fine.

Gerhard Ulfstein, kalla Jærat, bygde eit storslått hus i Smith-stil, sikkert for å drive meir profesjonelt bakeri. På femtitalet var det bakeri med butikk i 1. etasje, familiebustad for Anna og Josef og Inga og Gerhard.

Bakeriet vart ei familiebedrift, der Josef var bakaren med borna som hjelparar etter kvart som dei vaks opp. I butikken var det Anna som regjerte, med diverse hjelparar. Bakeriet vart avvikla etter kvart, og huset blei selt ut av familien då Anna og Josef vart for gamle til å bo der. På tomta ved sida av huset var det ein parkeringsplass med bensinpumpe og ein «bukk» av stål der bilar kunne køyre opp og få gjort enkelte reparasjonar.

Innanfor parkeringsplassen gjekk sjøen nesten opp til vegen, berre med litt gras imellom.

På oppsida låg kyrkja som ho gjer i dag. Den nydelege steinmuren er sett opp av Wilhelm Ringstad. Presten var bergensar og hadde ei fortid som sjømannsprest i England. Han hadde ei frase han brukte ofte og blei sitert av oss ungdomar: “Den gang jeg var sjømannsprest i North Shields”. At det skulle vere så moro å herme etter…….!

Vinterstid var det fole kjekt å renne med spark eller rattkjelke frå Reiten og innover bakken. Dei med beste kjelkane klarte å gli heilt inn til kyrkjegardsporten, men då måtte bakken vere islagd og helst våt av regn.

Innanfor den før omtala fjøra, hadde Sina og Julius Ulstein ein inngjerda hageflekk med frukt og bærtre. Nedanfor den stod Hospitset som dei dreiv. Huset romma ei tid familien deira, sonen Lidvar med familie, og dei rom som skulle til for å drive eit pensjonat. I ein liten del av 1. etasje hadde Hanna Kristiansen frisørsalong. Seinare hadde urmakar Fjørtoft verkstad og butikk der. Etter ei utviding vart det tillaga ein kafe nedover mot sjøen.

Urmakar Fjørtoft

Den vart kalla «Mamma», sikkert fordi mange var der veldig mykje. Huset vart ombygd og forandra mange gonger. Hagen var tomt for ei utvidinga av huset, og pensjonatet fekk hotellstatus. Ei tid var det reine bryllaupsfabrikken. Då hadde Lidvar med familie forlengst flytta i eige hus. Sina og Julius bygde seg hus på Osnes, og Rut og Hallbjørn overtok drifta. Etter det har hotellet flytta to gonger, til Varleite og ned igjen til sentrum, ved osen til Sauneselva.

Johan Ulstein sette opp det vesle trehuset vidare nedover mot sjøen. Han selde eigenproduserte grønsaker der. Då han slutta, overtok Berta og Johan Osnes huset. Dei etablerte ein kiosk som selde frukt, snop, røyk, vekeblad og aviser. Berta var den som oftast var å treffe der, dermed fekk kiosken hennar namn på folkemunne. Mange har artige minne om kiosken.

var ei veldig stor sjøbud som Julius Ulstein fekk sett opp. På femtitalet var der kommunekai og dampskipsekspedisjon i 1. etasje. Der var også eit fiskemottak og fiskebutikk. Oppover i etasjene var der fleire kommunale kontor og kommunestyresal. I skuleåret 1961-62 henta eg løna min på kommunekassa. Den vart overlevert i ein lang, smal gul konvolutt. Utrekninga stod på framsida, og inni låg pengane opptalde til siste øre. Når eg skulle opp i andre etasje ,prøvde eg å halde pusten medan eg sprang opp trappa. Eg syntest det lukta så forferdeleg.

Den gong det var nytt med bussar, var dei mykje mindre enn i dag. På femtitalet var oppstillingsplassen mellom Hospitset og Fredheim. Der kom dei raude Kollenbussane, dei grå Larsnesbussane og dei blå Gjerdsvikbussane, i tillegg kom alle som møtte opp for å sjå kven det var som kom og for. Når vegar og utfylling av fjøra kom, vart haldeplassen flytta nedom og utom Bertakiosken. Det var på denne tid at ein snakka om haldeplassproblem i Vik. Ungdomen disponerte bilar, og Haldeplassen vart møtestad for dei unge frå alle kommuner som hadde ferjefritt samband. Presten klaga frå preikestolen over at han ikkje fekk sove natt til søndag på grunn av bråket. Det same gjorde hotellgjestane. Presten fann seg eit anna sogn, og hotellet flytta til Varleite.

Etter endå meir utfylling vart plassen flytta inn på det som vart kalla Sanden, og låg der Hotellet står no. Den siste flyttinga vart lenger opp i området Sanden, men i eit mykje meir beskjedent format. No er det berre eitt busselskap som trafikkerer heile ytre søre Sunnmøre.

Dette er eigentleg eit litt nytt hus å nemne i denne samanheng, men mange butikkar leigde seg etter kvart inn der, så eg tek med nokre av dei tidlegaste. I lokalet mot haldeplassen var PF Waage den første som flytta inn. På nedsida fekk Posten nytt lokale. Der var dei til dei leigde seg inn i nye lokale hos Artur Kleven inne på Sanden. Åshild Sivertsen hadde lenge sin brukskunstbutikk i dei lokala. Waage flytta i eigne lokale på Sanden.

No har Kaffebaren halde til der i mange år.

I andre etasje hadde Fannemel sjølv kontor, i tillegg var der ei lita leilegheit, og så fekk telegrafen plass der. Og i tredje etasje flytta familien Fannemel inn med sine fire barn.

Fredheim har ei lang historie som forsamlinghus. Alle slags foreiningar brukte lokala. Eg var der på skolekonsertar, speidarmøte og møte i barnelosjen. Etter konfirmasjonen gjekk vi på møte i den vaksne losjen. Hovedgrunnen til at vi gjekk der, var nok at det var ein av få møtestadar, og så det at etter møtet var det folkeviseleik!

Reglementet til lokala i bygda var slik at det var forbode å danse, men folkeviseleik var innafor på Fredheim.

Eg hugsar framleis juletrefestane som losjen arrangerte kvar 1. nyttårsdag. Det var ei oppleving å høyre den mangstemte songen når det vart tid for gang rundt treet.

Nede i kjellaren var det eit stort kjøkken, og eit rom som var brukt av speidarane, eg gjekk i speidaren to, kanskje tre år.

På Fredheim var eg også på mine første tannlegebesøk. Tannlege Fannemel hadde kontor der, og han var også skuletannlege. Ein gong fekk eg så kraftig bedøvelse at eg berre ville svime av. Først i tannlegestolen, og då eg skulle gå ut vart alt svart, men eg heldt meg på beina. Eg tusla meg heimatt, men eg måtte finne meg plassar å setje meg på og ta meg igjen heile vegen heim til huset på Reiten

På 1950-talet var kjellaren brukt til forskjellig anna. Det første eg hugsar var at realskulen leigde eit klasserom i nedste delen av kjellaren. Når Torvald Bjørndal underviste der, gjekk han ofte over haldeplassen til urmakaren for å få seg ein prat. 17. mai hang der ein plakat frå grønrussen: Lærarrom.

Ottar Botnen starta si første klesforretning i øvste delen av kjellaren. Der fekk mange av mine jamaldringar seg jobb for eit år eller så. Då realskulen flytta ut, starta Henry Røyset kolonialbutikk i nedste delen. Den opphøyrde då Henry slutta.

Over vegen for Fredheim sette Håkon Wigg opp ein kiosk i betong. Vareutvalet var ikkje så stort, men du fekk kjøpt vekeblad og aviser der, i tillegg til varme pølser. Det var store kjøttpølser, eg kan ikkje hugse at det var brød å få til. Mange damer hadde sin jobb der, og eg trur det var forskjellige eigarar, også.

Audhild var søster til Håkon, og ho dreiv kiosken ei stund. På 1950-talet hadde ho ein frisørsalong ytst i det vesle huset bak kiosken. I den inste delen budde broren Gudmund med sin familie til dei bygde hus i Bugarden. Audhild var mykje brukt til å synge på forskjellige tilstellingar. Ho hadde ei flott stemme, men vart ikkje sett så stor pris på av tenåringar som helst lytta på radio Luxenburg.

Innanfor Fredheim låg Central hotell. Det var første hotellet Julius Ulstein sette i gong, men det gjekk ikkje så bra. Den som eigde huset på femtitalet var Oscar Høvik. Han dreiv kolonialbutikk i lokala rett inn frå fortauet. Det var også drive hotell i huset, noko kona stod mest for, trur eg. I kjellarlokala var det ei tid motebutikk. No er det Frede Ullbæk som eig det nyare huset som blei oppført på tomta.

Han Kai, vart Karl kalla. Starten på hans butikk og heim, var på ein etasje på gateplan. Han hadde også matvarebutikk. Også dette huset vart påbygt etter ei tid. Vi kjøpte eit og anna eple der når vi gjekk på realskule. Huset blei seldt ut av familien, og der har vore mange eigarar og brukarar etterpå. Over gata var der som ein parkeringsplass, som er der enno, med ei bensinpumpe på.

Gunnvald var skomakar og hadde verkstad ei trapp ned frå fortauet i huset som på den tid høyrde til mor hans. Utanbygdes folk syntest det var veldig morosamt med skomaker Sundgot!

Innanfor der Sundgothuset stod, står framleis murbygget som min generasjon kallar Stratos. Det var Carsten Ottesen som oppførde huset. Butikklokala inn frå gata var delt i to. I inste delen var Stratos skomagasin. Carsten flytta til Trondheim, og avvikla skobutikken.

Åshild Sivertsen flytta butikken sin dit for nokre år.

I den andre delen var det melke-utsal, vi kalla det Meieriet, sjølv om det ikkje akkurat var det. Dit vart vi sende med eit stort, og eit lite melkespann, det vesle var til fløte. Av og til måtte vi ha eit stort til, til kefir. Det var Kitty Urke og Hjørdis Skeide som ekspederte der. Melka kom i store, svære transportspanner som det to damene handterte svært så elegant. Melka måtte opp i store kjølekar, då måtte begge ta tak. Spannane stod ofte ut på fortauet. Utsette for både det eine og det andre.

Doktor Røyneland var forholdvis ny i bygda. Han hadde ein elghund som heitte Storm. Ofte var han i band tett ved inngangen til legekontoret, og eg syntest han var skummel å gå forbi. Av og til gjekk han laus, og då vart han observert i å pisse på desse spannane. Moralens vokter, som eg har mistenk for å vere tilsett i Vikebladet, skreiv eit indignert innlegg om det. Distriktslegen skreiv svar på det, og sa at hundepiss var like reint som den finaste konjakk!

I andre høgda var det telegraf/telefonstasjon. Rommet var delt i to med damene ved sentralborda i det eine, og i det andre eit venterom. Viss du ikkje hadde telefon heime kunne du gå dit og ringe, då bestilte du samtalen i luka til det andre romet. Viss du skulle ha ein rikstelefon var det ofte lang ventetid før du kunne gå inn i ei av dei to boksene og snakke derifrå. Det var nok vanleg at damene lytta til samtalane, for dei var godt orienterte om kva som gjekk for seg i bygda. Det tok lang tid før telefonen var automatisert her i kommunen. Det kunne vere 2, 3, kanskje fleire abonnentar på ei og same linje. Då hadde kvar husstand sitt signal, f.eks ein kort og ein lang.

Ein gong vi var på veg heim frå realskulen ropte bestyraren til ei venninne av meg, om å kome opp. Det var kome eit telegram til familien som ho sende med denne tenåringen heim. Det viste seg at det var ein onkel av henne som var død, og det bodet skulle denne unge jenta ha med seg heim. Det reagerte eg på.

I tredje høgda var Stratos kafé, med bord og servering på takterrassen når veret var fint. Då telegrafen og Åshild flytta til Fannemelbygget, overtok eit utanbygds ektepar dei to øvste etasjane. Eg trur dei dreiv vanleg kafédrift i 3. etasje, eller kanskje budde dei der? Men i andre etasje kom der Snack-bar. Du verden! Ein smak av miljøet i amerikanske filmar! Der var det pølsegrill. Der kunne du også kjøpe softis med tutti frutti. Eg trur nok at mange av jamaldringane mine smakte sin første sigarett der.

Då Meieriet og Åshild hadde flytta ut, flytta Gunnar Garshol med slaktarbutikken sin inn. Han hadde også verkstad i kjellaren. Ei venninne av meg var eingong på Oslotur der ho måtte ta taxi. Ho kom i prat med sjåføren og han spurde kvar ho kom ifrå. Han lo då han fekk vete at ho var frå Ulsteinvik. Han hadde opplevd noko kjemperart der. Han hadde vore inne på ein slaktarbutikk og kjøpt ei varm pølse. Og viss du vil ha brød til får du det i bakeriet på andre sida av vegen. Toppen, syntest sjåføren.

var også ei familiebedrift. Johannes med to søner jobba på bakeriet, og så hadde dei innleigd hjelp i butikken. I blant gjekk ei luke til butikken opp, plassert over eine enden av disken. Inn kom sendande lunka, fersk bakst.

Eg trur kanskje det var berre vi i vår familie som kalla dette for lengstebakaren! Som i mest alle hus med forretningar, budde familien over butikken. I bakhagen står det framleis eit lite hus med bakarovn. Det var lenge det einaste huset i kommunen som var erklært verneverdig. Eigedomen var lenge i familia sitt eige. Ei tid var det Farmors butikk der, seinare var det kafé nokre år. Det gjekk over til å bli utleigd til selskapslokale, for så å bli seld ut av familien. No er der ein motebutikk.

Innafor Stratos stod Fjærelyhuset. Det var lenge eit ukjent namn for meg, vi kalla det gamle-Stratos. Grunnen til det namnet var sikkert at det var same mann som åtte begge eigedomane. Det første eg hugsar er at der var ein skreddar, trur det var Artur Bjørnerem. Så flytta urmakar Fjørtoft dit, frå Hospitset. Fotograf Hjertenes starta si verksemd der, og også Gunnar Gardshol hadde ein liten slaktarbutikk der før han flytta til Stratosbygget.

I kjellarlokalet hadde han Mass, Mads Sundgot, glassmeisterforretning. I tillegg selde han tippekupongar. Sonen, Inge Magnus overtok etter kvart, og verksemda vart flytta inn i underetasjen på Samfunnshuset. Arne Eiken kjøpte huset og flytta bokhandelen dit. I det store forretningsbygget han sette opp, hadde han bokhandel i underetasjen og leikebutikk i andre. Bygget er no i bruk til diverse kontor.

Nabohuset til GamleStratos var Bøehuset. Der budde familien til tannlege Mathias Fannemel. Der var ikkje forretning då. Huset hadde ei fargerik forhistorie frå forrige århundreskifte, men det får vere no. Då sentrum vart regulert, måtte huset rivast. Det vart flytta til Saunes, ombygd og er framleis brukt til bolighus. Og no er der eit stort gatekryss og bygningar og vegar som ikkje fanst på 1950-talet

Grunnen til eg nemner det, er at det var Fannemel som fekk sett opp eit treetasjes bygg nedan for Fredheim, som gjennom åra hyste mange verksemder.

Litt innover og på andre sida av vegen var Samvirkelaget, forløparen til våre dagars Mega. Styrar der var Matheus Ulstein, nabo på Reiten. Innanfor disken jobba i alle fall Kirsten Garshol, men vi handla sjeldan der, så eg hugsar ikkje så mykje om det. Vareutvalet var i alle fall stort, omlag som på Forbruksforeninga. Det kvite betonghuset hadde ein heilt spesiell fasong. Dette huset vart også ombygd, men no er det ein stor Mega – butikk i Blåhuset, om lag på same stad som det gamle Samvirkelaget.

Det er i grunnen feil å kalle det Dimmenhuset, for på 1950-talet var det Elias Garshol som åtte det. Det første eg hugsar var at han og dottera Eli dreiv ein kolonialbutikk der. I den andre halvdelen heldt Arnljot Tollås til. Kva han selde er eg ikkje heilt sikker på, men trur det var strikkegarn og vattplater til senger, og synes å hugse du kunne få reparert paraplyar der, også.

Eli gifta seg med Leiv Dimmen, og etter at dei overtok huset har der vore radio/ TV forretning, installsjonasfirmaet til Leiv Dimmen heldt til der ei stund, der var Tilbords butikk og Lailas tekstil. No heiter butikken Kreativiteten med hovedvekt på strikkegarn. I andre etasje er det ei leilegheit med skiftande leigetakarar.

Frå Bøesvingen gjekk vegen mot Hareid. Eit lite stykke framover var det mange viktige bygg. Først på venstre sida var Samfunnshuset teke i bruk i 1961. I tillegg til forsamlingssalen i andre høgda med alle sine bruksområde, vart eit rom brukt til klasserom for barneskulen, seinare kom der kafé, Glas- og rammebutikk, trelastlageret hadde utsal der, og der var kiosk med videoutleige.

Det neste huset på same sida var Pilskoghuset. Det også var familiebustad med to husvære, og butikklokale i første. Der har vore klesbutikkar og blomsterhandel, men den første var vel han Primus, slaktaren.

Det huset som no hyser Tegneren, var bustad og forretningslokale til familien Fredriksen. Det er eit funkishus slik dei såg ut på 1930-talet. Fru Fredriksen hadde ein butikk i halvparten av 1. etasje, der ho hovudsakleg selde utstyr til saum og broderi, men også strikkegarn. I andre halvparten heldt Artur Rasmussen, kalla Primus til med slaktarforretninga si, før han flytta over vegen til det nye Pilskoghuset og romslegare lokale.

Etterpå hadde skomakar Bård Larsen verkstaden sin der.

Halvdan hadde ein kolonialbutikk nede i huset sitt. Dottera Ågot jobba der som eg kan hugse, og ho styrte med ei skoavdeling som var forholdsvis stor. Det vart bygd eit tilbygg, så denne avdelinga kunne utvide. Halvdan leverte og henta varer med ein vare- motorsykkel, med lastekasse på. Dei siste drivarane frå familien var Olav og Sidsel. Seinare kom der ei hobbyforretning og etterpå ein motebutikk.

var bygd i same stil som Fredriksen huset. I første etasje var det ein kombinasjon av kontor for avisa, og trykkjeri. Johs. Thorkildsen var eigar og redaktør, Sverre Ottesen fungerte vel både som journalist og altmulegmann.

Når vi vart konfirmerte måtte vi ha visittkort, og dei blei bestilte på Vikebladet.

I andre etasje budde familien Thorkildsen. Huset blei betydeleg påbygd og utvida, men tilslutt flytta avisa ut i fjøra til bygget som hadde husa Hofseth Jarnvare, og seinare til det store bygget til Sigrid Strand inne på Sanden.

Sjølv om Vikebladet berre kom ut ein gong i veka den første tida, var det svært viktig for lokalsamfunnet. Der var det meste diskutert, arrangement og sals- annonser vart publiserte, og kven som kom inn på div. skular vart kunngjort.

heldt til i det neste huset. Apotekaren heitte Eikill og det første eg hugsar er at det var søte, lave gjerde rundt nokre små plenar framfor huset. Inne var det ei spesiell lukt, som sikkert kom av at dei blanda ein del av medisinane sjølv. Eg syntest eigentleg at det var skummelt å gå inn der, og særleg mislikte eg den store spegelen på veggen ved inngangsdøra.

Ein apotekar var til og med dame og heitte Marta Maria Sandved. Ho var antakeleg ein litt framand fugl her i bygda. Interessert i bl.a. urter. Grønrussen måtte kommentere det 17. mai, og på plakaten stod det: «Marta Maria Lasarus & co. Legende urter plukkes bak Trillens do.» Trillen var utnamnet til mannen som budde på Petterbakken då.

Apoteket flytta til Bjørndalsvegen i eit nybygg som vart sett meir fram i gata enn dei gamle husa. Tema frå Grønrussen 17. mai: ei stipla linje ned så langt som nabohuset rakk med teksta: «Klipp her.»

Kan du gå fram i posten og hente avisa? Det var eit vanleg oppdrag for oss barn. Posten heldt til i huset som Arnljot Myrene eig no. Huset romma husvære for familien til fru Jøsvoll Ulstein som var postopnar, og ei leiligheit til. Postekspedisjonen heldt ikkje ope heile dagen, men hadde faste opningstider som eg ikkje hugsar no. For dei fleste vart posten levert gjennom ei luke i veggen. Nokre få lukkelege hadde boks med nøkkel ute i venterommet. dei var sterkt misunte, for dei slapp å stå i kø. Ut på 1950-talet vart Oskar Sundgot tilsett som landpostbod, og vi fekk postkasse ved huset. Då Fannemelhuset kom opp fekk posten lokale der, og seinare flytta dei inn i eit av husa Arthur Kleven sette opp på Sanden.

låg nesten ved enden av vegen. Doktorfamiliane som var her budde i dei to øvste etasjane, medan doktorkontora var i kjellaretasjen. Doktor O. Røyneland bygde seg etter nokre år eige hus med kontor i Bjørndalsvegen, og då vart dette huset rive. Osmund Røyneland måtte ha ein utruleg slitsam arbeidsdag, for til tider var han einaste lege for Hareid, Ulstein, Herøy og Sande.

Etter krigen kom det ein ny veg frå Saunesbrua til Bøesvingen. På nedsida av den blei det bygd ei rad betonghus. Nesten alle hadde ei eller anna bedrift i første, i tillegg til å vere familiebustad. Langt inne sette trygdesjef Norddal opp sitt hus. Lenger ute stod Inge Seljeseth sitt. Seljeseth var fotballsparkar og hadde kallenamnet Brun. Far fann på å kalle gata for Nordahl – Brunsgate (på 1700 talet fanst det ein kjend diktar som heitte Johan Norddal Brun). Eg trur den heitte det på folkemunne til kommunestyret sette namn på alle gater og vegar i sentrum. No heiter den Bjørndalsvegen.

I 1956 vart den første skikkelege bensinstasjonen bygd. Eg hugsar det så godt fordi det var det året eg vart konfirmert. Eldsjelene som arbeidde for å få samfunnshus, fekk bruke råbygget til å arrangere dans 17. mai. Kjartan Klungsøyr var den første styraren. Søstera hans, Hansine Ringstad hadde drive blomsterutsal frå huset sitt i Holsekerdalen. No fekk ho lokale i Servicestasjonen. Det var den første blomsterbutikken, og firmaet eksistere enno: Ringstad Blomster.

På 1950-talet vart denne fabrikken berre kalla Sellen. Den låg vegg i vegg med Samvirkelaget. Det var Olav Seljeseth som dreiv den, og var ein stor arbeidsplass. Spisestuemøblane mine vart innkjøpt der i 1940 av mine nygifte foreldre. Så vidt eg veit var det møbelproduksjon som var hovudproduktet deira. Etter at den produksjonen stoppa, var det mange bedrifter i huset, mellom anna eit ferdighusfirma, barneklebutikk, solarium! Og sikkert meir.

Myklebusthuset ser vi kom seinare enn husa lenger inne. Det er bygt som dei fleste hus i sentrum, med forretningslokale i første og leilegheiter i dei andre etasjane. Det har vore mange typer bedrifter innom der, av dei første var vel nytt melkeutsal. Det vart avslutta då kolonialbutikkane overtok melkesalet. Den siste butikken var Ulstein garn og broderi.

Inge Seljeseth hadde møbelbutikk i første og møbelverkstad i andre. I tredje etasje budde familien. No er det ein del av Convexbygget.

Johs. Strand hadde slaktarbutikk i første, og familien budde i andre etasje. Tredje etasje leigde dei ut.

Otto Garnes starta med ein etasje, og hadde sykkelbutikk mot vegen medan familien hadde husvære ned mot sjøen. Huset blei påbygd, og husa mange hybelboerar, oftast realskuleelevar.

Eit svært viktig bygg for både Ulstein og kommunane rundt var Bjørndals minne. Det namnet har ikkje vore så mykje brukt før i seinare tid. Det har vorte kalla Realskulen, Gymnaset, Biblioteket alt etter bruken. Eg gjekk tre år på skule der. I 1955 var vi dei første elevane som tok det i bruk då vi starta på framhaldskulen. I Ulstein var skulen obligatorisk, og gav oss den første innføring i engelsk.

Realskulen var privat, Torvald Bjørndal var rektor, og skulen hadde til då ført ein omflakkande tilværelse i leigde lokale. I 1957 fekk skulen eksamensrett og det var vel då han blei interkommunal.

K. Simonnes sette opp eit stort betonghus litt lenger inne. I første etasje var det bilverkstad, og i tillegg dreiv han ein produksjon av bølgestift som var svært etterspurt. I dei to etasjane over budde familien, og så leigde dei ut ei leilegheit.

I huset til Aslaug og Rolf Håkonsholm starta Åshild Sivertsen opp sin første butikk. Han vart svært populær, for brukskunst hadde ikkje vorte seld her i Vik før.

Hos G. Norddal var det først ein klokkebutikk, seinare kom biblioteket dit ei stund. Familien Norddal budde sjølvsagt over butikken.

Arnold Skinnes Midtvegs opp i Saunesbrauta stod Arnold Skinnes sin butikk. Han hadde det tradisjonelle vareutvalet for ein kolonialbutikk, med ymse matvarer, og godteri til barna. Han var best kjend som Noll.

var eigentleg fiskemottak. I tillegg kunne familiar leige ein boks der. Dette var det aller verste du kunne bli bedd om: gå på fryseriet og hente ut søndagsmiddagen. Det gjekk historier om folk som hadde vorte innlåste på fryseri, skrekk og gru. Eg hugsar at Per Dimmen som oftast var snill og hjelpte oss.

– Og heldigvis sette Straumane Handelslag opp sitt eige fryseri, og ettersom far jobba på Hasund skule, vart hentejobben hans.

Takk for turen gjennom mitt barndoms og ungdoms Vik. Det er ikkje komplett historie om Vik, men det meste av det som var av butikkar, og minne om folk eg visste om. Di lenger bort frå Reiten eg kjem, di mindre hugsar eg!

Bileta har eg plukka frå facebookgruppa «Gamle bilder frå Ulsteinvik».