Far, som er fødd i 1884, fortalde at han var med ottring og dreiv torskefiske frå Flø, der onkelen var skipper. Far var då 15 og 16 år. Han tykte det var litt spennande, men litt våtsamt. Kjekkast var det når dei hadde god vind til å sigle inn og ut frå fiskefeltet. Dei dreiv fiske ut på ein fiskeplass som heitte Hammaren, ca. 14 nautiske mil nord for Grasøya. Ottringane var fantastiske siglarar. Far fortalde at dei sigla frå Hammaren til Grasøya på ein time, i ein spesielt god vind. Det vert ei fart på 10-12 mil. Under sigling fekk far ligge trygt og godt under eit segl framme i skuten (baugen). Dei gamle nausta på Ulstein var bygde for ottring, ca. 12 meter lange. Dei tok alltid båtane fram i nausta om våren, i april-mai. Då sette dei ut trerøringen, som var sommarbåten dei nytta til seifiske på seiegrunnen.
Etter hundreårsskiftet vart det motorbåtar, men dei hadde full seglutrustning, gamlekarane stolte ikkje på motoren. Det var nesten ikkje ein dag utan litt motortrøbbel i den første tida.
Eg er fødd i 1924, og kan hugse korleis vintertorskefisket var på slutten av 1920-åra og utover. Då hadde dei 40-fots motorbåtar. Desse hadde ein lugar framme og ein kahytt bak motoren. Dei var 7 mann på kvar båt, 5 låg i lugaren og to i kahytta. Båtane for ut om morgonen i seks-tida, og drog garna. Etter at garna var greidde, sette dei på nytt. Dei hadde ikkje noko moderne utstyr som t.d. ekkolodd den tida, så dei sette etter meder. Kvart båtlag hadde sine hemmelege meder, men dersom nokon fekk mykje fisk, prøvde andre båtar å setje så nær som råd. Det hende ein gong at ein framand båt sette bruket rett på djupet, då dei prøvde å sette garnet der ein annan båt hadde fått mykje fisk.
I tre-firetida på ettermiddagen kom båtane innatt. Dei tok på land fisken uspretta og flekte han i naustet. Det var gjerne jenter som arbeidde med fisken. Etter flekking vart fisken lagt i saltladet fremst i naustet. Det var mykje arbeid å partere 1000-1900 torsk på ein ettermiddag, frå dei fekk han i land i fire-femtida. På Ulstein er det svært utgrynt, og det kunne vere svært langt fram i naustet på fjøre sjø. Dei hadde ein reiskap som dei frakta fisken frå båten med. Det var ein kort, liten og rund trekjepp med 3-4 krokar, som dei krøkte i hovuda på fisken. Med ein sånn i kvar hand, kunne dei bere 8 fiskar i kvar vend, og eit lite vipp med handa fekk alle fiskane til å dette av. Seinare bygde dei skinnegang til Ivanaustet. Denne hadde ei stor kasse på vogna som vart vinsja fram i naustet full av fisk. Slik vart arbeidet meir rasjonelt. Også Tollesnaustet hadde slik skinnegang.
Ryggane og hovuda av fisken vart hengde opp til tørk, og gjekk til guano (fiskemjøl). Det var vi ungane som hadde nokre øre for det arbeidet. Vi skar også av tungene frå hovuda til middag. Barnearbeid? Ja, det var det nok, men vi klaga ikkje. Det var spennande for oss ungane å vere der dei vaksne var, og mykje moro også. Eg hugsar ein gammal fiskar som alltid hadde ein nasedrope hengande. Vi følgde med og venta på at han skulle dette, men nei, votten vart brukt!
Levra vart samla opp og køyrt til brenneriet ytst ute i Husebukta. Der var ei stor grue. Gryta var i alle fall 1,20 meter i diameter og ca. 1 meter høg. Dei fylte gryta med lever, og når den kokte, flaut trana på toppen. Då hadde vi ungane venta lenge – det kjendest som fleire dagar – på å få smake. Nils-Johannes var trankokk. Han var også kalla «gamleklokkaren», men heitte Johannes Ulstein. Han var ein snill mann, og ga oss tran frå ei diger ause. Ho var som ei vanleg vassause, men flat som ei skei. Han skirte trana heilt på toppen og gav oss ungane. Vi tykte det var nydeleg godt! Det som ikkje vart tran, låg att i botnen på gryta. Det kalla vi drakse, og det lukta stygt. Draksen vart slengt utover åkrane til gjødsel, og måsane måtte smake også på dette.
Etter at fisken hadde ligge på saltlad til ut på forsommaren, skulle saltfisken vaskast og tørkast. Då måtte dei setje ein dory eller færing på tvers i fjøra, og fylle han med sjø. Så hadde dei fisken oppi og vaska vekk det svarte i bukane og anna, også på radet. Då var vi ungane gode å ty til med rogging. Det er å skjere vekk blodrand og liknande i ørnebeinet, og stelle det slik at det såg fint ut. Eg hugsar det var kaldt i nordausten. Far brukte å strekkje opp ein presenning som tok av for vinden. Så skulle fisken leggjast i lad i fjøra, med alle sporane inn mot midten. Første vind- og soldagen skulle han utover steinane for tørking. Då kom jordbrukssteinen som var køyrt i fjøra godt med, i tillegg til fjøra som var tørkeplass.
Storparten av fangsten vart selt som salta fisk til fiskekjøparar i Alesund. Berli heitte han visst. Det var ikkje all fisk som var 1. sortering i kjøparen sin auge. Far sa det var mykje fusk frå kjøparane si side den tida, før vrakarane vart statsautoriserte.
I ottringtida hadde fiskarane tunge heimesydde lerstøvlar som rakk opp i kolbota, og skinnbukser som gjekk ned over støvlane, før det vart moderne med oljaklede. Dei hadde òg heimestrikka raggar og vottar i tillegg til genser og trøye. Dei hadde strikka hue og sydvest. Det er fortalt om ein båt dei kalla raudhuekarane, dei hadde raude huer alle mann. Den båten kom frå Røyra.
Seinare, i den tida eg hugsar, hadde dei oljeklede, men strikka vottar og hue hadde dei framleis. Eg kan ikkje hugse at far hadde gummistøvlar den tida – eg trur han brukte lerstøvlar.
Dei som verka fisken, måtte også skifte klede. Kvinnfolka hadde også mannfolkklede. Det var mest praktisk og varmt i trekkfulle naust. Eg hugsar ein gong – eg kunne vel vere 5 år, då Nansy Skeide stod og skulle skifte til arbeidsty. Ho kika på meg, medan ho tok ei diger karatrøye nedover hovudet. Ho dukka opp omsider, og då sa ho: «Pipp, pipp, der kom eg, Johannes!»
Elles om somrane var vi ungane alltid i båt. Det var sjeldan heilt stilt på sjøen, men det var mykje oljeutslepp frå båtane i leia og dei fem motorkuttarane som låg fast i fortøyning i Husebukta. Når oljeflaket kom inn under land, kunne vi liggje i ro der med færing. Lygnabota kalla vi det. Slik kunne vi få fred til å stikke flyndre. Aldri så gale at det ikkje er godt for noko!
