Ulstein vassverk

Som før nemnt var det ingeniør Johs Nes med god hjelp av kommuneteknikaren Åsmund Bang som stod for konsulentarbeidet. Det skulle brukast asfalterte stålrør frå Garnesvatnet til Garsholhaugen. Derifrå skulle det brukast støypejernsrør. Frå Garshol til vegkryss ved kyrkja skulle leidninga fylgje riksvegen. Så langt ein kan finne ut vart alle spørsmål om ulemper ordna på minneleg måte. Tomta til kummen i Bugarden vart kjøpt av Lars M. Osnes.

Ut frå kum i Bugarden vart det planlagt å legge rør tilbake til vegkrysset ved kyrkja. Utifrå denne leidninga skulle det gå forgreiningar til Hofset, Osnesbakkane, Holseker, Saunes, nedre Osnes om Reiten og til Vollane. Brannventilar skulle monterast med høvelege mellomrom. Det skulle då vere høve for alle i Ulsteinvik krins å knyte seg til Vassverket sjølv om mange måtte legge lange privatleidningar for å nå i.

Utbygginga

Første halvdel av 1955 gjekk med til utlysing og innhenting av tilbod på material og arbeid. Sverre Øvrelid frå Hjørungavåg hadde arbeidet med hovudleidning frå uttaket i Garnesvatnet til vegkryss ved kyrkja.

Arbeidet med dammen mot Garnes og delvis også den mot Botnen vart utført av eit eige arbeidslag under leiing av Alf Garnes.

Magasinkummen i Bugarden på 500 m3 vart bygd i armert betong av Erling Hasund, Knut Ringstad m.fl. Til det vidare arbeidet med utbygging av fordelingsnettet og kummar leigde Vassverket inn nødvendige maskiner og mannskap. Moldskred Knuseverk A/S, Nils Ulstein med gravemaskin og Lidvin Skeide med traktor for transport og attgraving av grøfter var mykje brukte.

Ingvard Svoren stod for det meste av rørmonteringa. Det var elles mange som var i arbeid på anlegg desse åra. Vi merkar oss namn som Nils Moldskred, Kristian Hole, Johs. H. Saunes med fleire.

Ingvard Svoren stod for det meste av rørmonteringa på hovudleidninga frå Garnesvatnet.
Opp brattaste Botnafjellet var det ikkje sprengd grøft. Røra var festa direkte på fjellet med betongfundament og klammer. Arbeidet var vel til tider så vanskeleg at det var opp mot grensa av det ein kunne klare med det utstyret som var tilgjengeleg for ein brukande pris.

Øvrelid monterte taubane frå Botnen og opp på fjellrøra med vinsj. Dei tunge jernrøra av betong og anna materiale vart hivde heilt til topps for så å verte slakka ned fjellsida for hand.

Dei tre åra 1955 -57 då hovudanlegget vart utbygt, kom anleggskostnaden på om lag 850 000. Sidan Vassverket kom i drift i januar 1958, stod det likevel mykje til rest når det gjeld utbygging av fordelingsnettet. Dersom ein set strek ved utgangen av 1959, er anleggssummen komen opp i 1 268 000. Det kosta kr. 813 å knyte seg til Vassverket dei første åra. Ved utgangen av 1959 var det selt om lag 900 andelar, fordelt på 280 abonnentar. Årsavgifta for dei som hadde knytt seg til vart sett til kr. 90 for vanlege bustadhus.

Når Vassverket no var kome i drift, var det mange som hadde grunn til å gle seg over velgjort arbeid. Ulsteinvik var forsynt med vatn for lang tid framover. Folk hadde rikeleg med vatn og hadde godt trykk. Somme fekk problem mellom anna fordi dei hadde brukt si gamle stikkleidning som ikkje tolde det nye trykket. Nils Moldskred, som hadde vore med på arbeidet mesteparten av byggetida, vart tilsett som tilsynsmann for Vassverket.

Alt frå første tida skreiv Nils Moldskred ned på papir eller pappbitar situasjonar slik dei var der og då. Han har stort sett sete i ventilhuset ved Garnesvatnet når han har gjort sine notatar. Av dette kjem namnet «Fjellets tidende». Vassverket sine folk hadde i lange tider stor nytte av desse skriftene og teke vel vare på dei. Mellom anna inneheld dette ei kartskisse over fordelingsnettet i Ulsteivik. Ved første blikk ser det nokså simpelt ut, men ved nærare gransking ser vi at det inneheld mange viktige opplysningar.

Johan Sverre Ulstein, som etterkvart løyste av Nils Moldskred, heldt fram med å føre som ei dagbok over vasstand i Garnesvatnet, vassforbruk og situasjon elles.

Frå 1961 tok Johan Sverre Ulstein over stillinga som tilsynsmann. Dette arbeidet hadde han heilt fram til 1986 då han gjekk av med pensjon.

Han var av same legning som Nils Moldskred. Han sette alt inn på at Vassverket skulle fungere til ei kvar tid. Når noko stod på, anten det var brot på ei leidning eller det kunne vere ein ventil i Botnafjellet som hengde seg opp, arbeidde Johan til dess skaden var utbetra, sjølv om det gjekk over fleire døgn. Det var leitt når store deler av bygda var utan vatn.

Dette var slikt som etter vanlege folk si forståing ikkje skulle hende. For dei som hadde ansvaret vart det likevel snart ein realitet at dette vassverket med sine store høgdeskilnader, reduksjonar og ymse trykksoner var køyrt med oppimot maksbelastningar. Det vart difor ikkje så sjeldan at det oppstod skader, til dømes leidningsbrot. Dette kravde sjølvsagt øyeblikkeleg utrykking, og det gjekk ikkje lenge før ein forstod at dette kunne ikkje ein mann klare ut med åleine, ved sida av at han hadde vaktansvaret kontinuerleg gjennom heile året.

I den kommunale administrasjonen var det etter kvart kome til ein ny etat – teknisk etat. Som før nemnt vart Åsmund Bang tilsett som kommuneteknikar i Ulstein og Hareid i 1950. Han var i stillinga fram til 1956. Då vart Anton Goksøyr tilsett som kommuneingeniør i Ulstein. Bjarne Reite overtok i 1962. I 1964 og 1967 vart andre og tredje mann tilsett ved kontoret. Samtidig vart den faste staben av anleggs- og vedlikehaldsfolk i utesektoren styrkt.

Etter kvart vart det då slik at etter søknad frå Vassverket og vedtak i kommunestyret overtok kommuneingeniørkontoret administreringa av den daglege drifta av Vassverket. Det fall straks lettare når ein hadde mannskap som kunne kome til hjelp på kort varsel. Johan Sverre Ulstein vart fast tilsett i kommunen i 1961. Kommuneingeniøren stod for planlegging av drifta og innkjøp av rør og deler som det vart behov for etter kvart.

Då Vassverket var planlagd og utbygt, var det for Ulsteinvik krins. Det var mange som prøvde å halde på denne målsettinga i det lengste, men utviklinga i kommunen tok ei heilt anna retning enn som var forventa av dei fleste.

Frå å vere ei jordbruks- og fiskerikommune, kom industrien til å overta heilt i 1960- og 70-åra. Det vart stor tilflytting. Folketalet auka med opptil 6 % pr. år. Det vart stor etterspurnad etter bustadtomter, og med det fylgde ønskje om utbygging av tekniske anlegg. Kommunen kom aktivt med i utbygging av byggefelt i 1966. Det første feltet var «Halstun» ved Høddvoll.

Samstundes auka behovet for vatn i krinsane, og dei som låg nærast, Hasund og Sundgot og Skeide, ville gjerne ha forsyning frå Vassverket. Etter kvart fekk Vassverket preg av å vere ei halvt offentleg bedrift. Det var privat andelslag og hadde styre med forretningsførar og eige rekneskap. Men dei tok imot tenester, lånegarantiar og tilskot frå kommune- og fylke/stat og måtte såleis syte for utbygging ettersom behovet auka.

Vassverket vart overført til kommunen frå 1. januar 1976.

Den daglege drifta av vassverket var god. Ein kan til dømes nemne at Ulstein Vassverk hadde alltid eit rikhaldig reparasjonslager og diverse søkarutstyr, slik at tilsynsmannskapa stendig kom også andre til hjelp. Leidningsnettet og anlegget elles var i relativt god stand, og på rimeleg vis vart krav om utbygging til nye område stetta.

Men noko som er verd å merke seg, er at allereie i 1950 viste Ulstein kommunestyre stor interesse for vassforsyninga til bygda. Dette går igjen ved fleire høve framover. Ein kan snakke om gode haldningar og vilje til å legge til rette vilkåra for ein livsviktig funksjon. Som spesiell pådrivar må ein her nemne mangeårig kontorsjef/rådmann Asbjørn Waage. Ei av hans målsettingar var kontrollert, eventuelt behandla, drikkevatn og branndekning til alle krinsane i kommunen. Noko som dei som har overteke seinare i stor grad har lukkast med.

Men den rivande utviklinga i 1960- og 70-åra førte med seg dyre utbyggingar som i første omgang gav berre nokre få nye abonnentar. (Skeide/Ulstein og Dimna). Sjølv om kommunen kom til hjelp på ymse vis, vart det vanskelegare etter kvart for Vass­verket å klare seg økonomisk. Det var ikkje berre å auke avgiftene heller, når andre vassverk som ikkje i same grad bygde ut, greidde seg med lavare avgifter.

Samstundes går det klart fram at den private entusiasmen var minkande. Det vart lite frammøte på årsmøta, og heller vanskeleg å få folk til å ta på seg nødvendige tillitsverv.

Desse tinga som her er nemnde var sikkert årsaka til at det i 1974-75 stendig oftare vart peika på frå begge partar at overføring til kommunen ville vere beste løysinga.

I styremøte fredag 12. januar 1975 låg det føre skriv frå Formannskapet vedkomande overtaking av Vassverket. Teknisk etat var vel den som i alle år hadde virka som koordinator mellom det private og det offentlege i denne drifta. Kommuneingeniør Bjarne Reite var difor med på møtet og orienterte styret om kommunen sitt syn, og om eventuelle fordelar og ulemper ei slik endring ville føre med seg.

Styret gjorde ikkje noko vedtak, men den enkelte skulle tenke på saka, og så ville dei gjere innstilling for neste årsmøte seinare.

I tida etter dette pågjekk det ein del uformelle drøftingar om saka. Dette førte til at den 3. desember 1974 sende Ulstein kommune nytt brev til Vassverket der framlegg til retningsliner for overtaking vart trekte opp. Styret slutta seg samrøystes til framlegget, og ville be komande årsmøte om godkjenning av overføringa. Årsmøtet var halde 16. oktober 1975. Overføringa av Ulstein Vassverk A/L til Ulstein kommune var oppe som sak nr 3. Som vanleg var det lite frammøte, berre 11 personar var tilstatles, og årsmøtet var difor ikkje vedtaksført, (§ 11 i vedtektene). Det vart difor gjort vedtak om å kalle inn til ekstraordinært årsmøte med tre vekers varsel. Møteboka er underskriven av Gustav Dimmen og Peter Walle.

Ekstra årsmøte vart halde 13. november 1975. Det møtte 10 andelseigarar. Då både den valde ordføraren og varaordføraren for laget hadde lovleg forfall, vart formannen, Otto Ulfstein, vald som setteordførar. Det vart framlagt brev frå Ulstein Formannsskap datert 11. november 1974. Framlegget til avtale og vilkår som var oppsett av Formannsskapet vart opplese, sameleis brev frå Kommunal- og arbeidsdepartementet datert 13. juni 1975.

Mellom Ulstein Vassverk A/L v/styret og Ulstein kommune v/ordføraren, er det gjort slik avtale i samsvar med vedtak i Ulstein Vassverk sitt årsmøte den 13.11.75 og Ulstein kommunestyre den 10.12.75 sak nr. K 198/75, F 443/75. Ulstein Vassverk A/L overdreg alle sine eigedomarog anlegg med tilhøyrande rettar utan vederlag til Ulstein kommune.

Frå same tid tek Ulstein kommune over alle skyldnader og plikter som kviler på Ulstein Vassverk A/L.

Ulstein kommune ber alle kostnader som fylgjer med overdraginga.

Ulstein kommune skal i framtida drive og halde forsvarleg vedlike Ulstein Vassverk som eit økonomisk sjølvberande anlegg, i det vassavgifta ikkje må setjast høgre enn som er turvande for drifta som vassverk og ei naturleg utbygging av anlegget innanfor sitt naturlege område.

Alle kostnader til hydrantar, kummar m.m. skal dekkjast over kommunebudsjettet som brannvernutgifter.

Ulstein kommunestyre vel for kommunevalbolken eit vassverkstyre på 5 medlemar av huseigarar/brukarar som er knytt til vassverket. Det vert å setje opp nærare reglar for styret sitt virkeområde.

Dersom det vert vedteke ein slik avtale, går ordninga med andelsbrev ut og framtidige abonnentar betalar den tilknytingsavgift som gjeld til kvar tid.

Den gongen andelsteikninga tok til, var det fleire personar som teikna andelar nærmast for å stø tiltaket og ikkje har knytt til nettet. Ved ei eventuell overføring til kommunen må midlane betalast attende med same beløp som vart innbetalt. Vassverket opplyser at dette gjeld 18 personar som samla har innbetalt kr 9 250,-.

Ovannemnde utgreiing vert å legge fram for Formannskapet og styret i Ulstein Vassverk A/L med slik innstilling:

1. Ulstein formannskap og styret for Ulstein Vassverk vil rå til at at Ulstein Vassverk A/L vert overført til kommunen.

2. Det framlagde avtaleutkastet attgjeve framanfor kan leggast til grunn for overdraginga.

3. Landbruksdepartementet vert bedt om å godta avtaleutkastet, ev. kome med merknad og departementet vert også bedt om å gi rettleiing om korleis overføringa skal foregå reint formelt.

Ovanforståande avtale og avtalevilkår vart samrøystes vedteke utan merknader. Overføringa vert årekne frå 1. januar 1976.