Bjørndalslekta – skulepionerar i Ulstein

Anna og Martin Bjørndal.

I 1915 tok Martin over eigedomen og gifte seg i 1899 med Anna Beito, frå Østre Slidre. Anna var også utdanna lærar frå lærarskulen på Elverum. Ho traff Martin då ho hadde sin første lærarjobb i Dale i Bruvik. I bygdeboka står namna på dei mange borna dei fekk, og om mellom anna dette: Magnus busette seg i New Jersey, USA. Han var utdanna ingeniør og i 1933 starta han fabrikasjon av elektriske spesialartiklar, og fekk hjelp av ein yngre bror, Erling, som hadde slått seg saman med den eldste bror sin. Om Magnus står det vidare at han viste stor interesse for heimbygda si. I 1946 gav han 50 000 kroner til Ulstein kommune, til reising av eit bibliotek. I 1962 vart han riddar av St. Olav for sin innsats på norskdomsfeltet i Amerika. Anna sat som medlem i Ulstein sokneråd frå 1922 til 1946.

Om Martin Martinusson står det til slutt: Martin var lærar ved folkeskulen i Ulsteinvik. Han var interessert i lokalhistorie og samla mykje tradisjonsstoff, m.a. i boka ”Segn og tru”. Han var også med i arbeidet med bygdeboka for Ulstein. Då sonen Magnus gav ei gåve til reising av eit bibliotek i kommunen, gav Martin og kona tomt til bygget. Bygget fekk namnet ”Bjørndals Minne”, reist av Ulstein kommune for pengegåva og tomtegåva frå Magnus og foreldra hans.

Judit og Thorvald Bjørndal.

I 1937 gifte Thorvald seg med Judit Larsdatr. Garshol, og i 1948 tok Thorvald Martinson Bjørndal og kona Judit Larsdatter Garshol over huset i Ulsteinvik sentrum. Dei fekk desse borna: Aud Bodil, aktivitør, gift med Magnar Knutson Ulstein dr. med professor. Martin Tore, død, tilsett i utanriksteneste og ambassadør, gift med Marisol Rivadeneira som er lærar. Leiv Bjørn lækjar, gift med Hilde Marie Vattøy som er fysioterapeut. Ruth Magni, lærar, gift med banksjef Aage Nytun, og Trond, professor ved Norges Handelshøyskole, gift med eigedomsmeglar Elizabeth Kuntz.

Thorvald Bjørndal fekk Kongens fortenestemedalje.

Dei fire heimane som Berte Oline og Martinus, Anna og Martin, Kornelia og Johan Adolf og Judit og Thorvald skapte, fekk aktive og kunnskapsrike born, som på kvar sin måte har berika Bjørndalslekta.

Thorvald var utdanna cand. teolog. I 1935 starta han saman med kona si, Judit, mellomskuleundervisning som seinare blei til realskule. I 1954 vart skulen overteken av Ulstein kommune, og Thorvald var rektor ved skulen til juli 1971. Frå boka ”Grunnskulen i Ulstein gjennom 250 år” skriv Kristen Ulstein som var forfattar: Det var Thorvald og Judit Bjørndal som skulle til å bli døropnarar for ungdom frå våre bygder som sikta seg inn på høgare utdaning. Den såkalla ”millomskulen” vart overteken av Thorvald, og ei ny lovendring gjorde skulen om til ein realskule. Denne skulen fekk godt ord på seg, og tok mot elevar frå andre bygder og kommuner. Men dette førde til klassromsmangel. Det vart eit nomadeliv for å finne høveleg klasse. Heldigvis stod bygget ”Bjørndals Minne” ferdig 1955, og med seks klasserom kunne skulen vere i full sving med to parallelle klasser. Ulstein realskule fekk eksamensrett i 1958. Hausten 1971 flytta det nystarta gymnaset inn i ”Bjørndals Minne”. Kommunen hadde fått ungdomsskule, og realskulen hadde gjort si teneste.

Det står kvinner bak

Eit slagord slår fast at det alltid står kvinner bak, når noko hender. I dette tilfelle betyr kvinner ein god del av kva ei slekt kan bety for eit samfunn, i dette høve for Ulstein. Trekløveret Martinus, Martin og Thorvald Bjørndal var gifte med kvinner som fylte dette slagordet på ein rik måte. Dei to nemnde kvinnene som eg både har sett, høyrt og snakka med, er Anna Beito, kona til Martin. Den andre kvinna var Judit, gift med min rektor Thorvald på Ulstein realskule.

Ein dag sat eg på galleriet av Ulsteinvik bedehus og lytta til eit vitnemøte i salen. Mange hadde ordet, men brått fekk eg høyre ei kvinnestemme på klingande nynorsk, og med eit vitnemål som varma. Eg måtte få vite kva denne kvinna heitte, og kven ho var gift med. Det var Anna Toresdtr. Beito. Ho kom frå ei slekt som var både kunnskapsrike og språkrike. Den store barneflokken til Anna og Martin har skapt mykje fin kultur der dei slo seg ned. Judit, som var gift med Thorvald, var ei særs varm og gåverik kvinne. Hennar innsats for misjon, real språkkunnskap (tysk), musikk og kollegial inspirasjon i realskulen, var ekte.