Felttoget april 1940 og daglegliv under krigen og illegalt arbeid

Så endeleg 20. april fekk me melding å møte på Setnesmoen 21. april. Me vart køyrde til Brandal, og tok båt til Ålesund, det var på 56-årsdagen til far. Me vart køyrde i bussar til Vestnes, og over Ørskogfjellet var det så mykje snø at me såg berre rett inn i brøytekantane. Under båtturen innover fjorden såg me tyske fly på veg inn og ut. Det viste seg at kaia på Veblungsnes var bomba, men me kom oss på land likevel. På Setnesmoen fekk me utdelt utstyr, mellom anna nysydde kvite overtrekksdrakter. Ingen andre hadde fått slike drakter av dei som var innkalla før, sydde på dugnad/overtid ved ein konfeksjonsfabrikk i Romsdal etter krigsutbrotet, altså i løpet av vel ei veke. Av viktig utstyr for ein soldat elles var det avgrensa til ein Krag Jørgensen med 30 skot for oss som var skarpskyttarar. Vidare hadde me to mitraljøselag og eit maskingeværlag. Me vart sendt til Lesja med tog. Der fekk me opplæring/demonstrasjon i bruk av molotovcocktail av ein som hadde vore med i Finlandskrigen. Desse hadde vist seg effektive mot stridsvogner om ein kom nær nok. Me fekk også vite at ein av våre hadde vorte skoten nokre dagar før under pågriping av tyske fallskjermjegerar ved Lesja. Så me skulle vite kva me kunne ha i vente.

Beordra til Hjerkinn

Når offiserane i dei andre kompania fekk vite at me hadde fått kamuflasjedrakter, forlanga dei å få overta desse. Alle nekta å gi dei frå seg, og det vart litt ampert. Me vart sendt vidare til Dombås og skulle vidare nedover Gudbrandsdalen og hjelpe styrkane der som var i kamp med tyskarane. Men vel framme på Dombås fekk me melding om at me var beordra nordover til Hjerkinn. Me tok tog nordover og vart lasta av litt sør for Ulsberg i 3-tida om natta til 26. april.

Me i geværkompaniet vart sette som reserve ved Innset, medan mitraljøsetroppa vart sendt rett fram i stilling mot Nåverdalsbrua, der var det allereie kampar med tyskarane som var på veg nordover frå Tynset og Kvikne. Kompaniet vårt vart sendt fram til Nåverdalen om kvelden, og grupperte ut i stilling ved elva Nåva. Det var stilt heile natta, og me fekk bygt ut stillingane rimeleg bra, men når det lysna i 6-tida braka det laust med mitraljøser og kanoner frå tysk side. Dei prøvde å få fram stridsvogner over elva, men dei vart tvinga tilbake av våre mitraljøser. Me som var skarpskyttarar måtte konsentrere oss om infanteriet som rykte fram rundt stridsvognene i djupsnøen – utan ski. Med dei effektive mitraljøsene våre vart det til at me hjelpte til å bere fram ammunisjon til dei – det vart sagt at dei eine dagen hadde brukt over 6000 skot. På ettermiddagen starta eit valdsamt tysk angrep. Dei hadde greidd å få stridsvogner over Orkla lenger sør og angreip dei norske stillingane med maskinkanoner. Tyskarane prøvde å reparere dei sprengde bruene over Nåva, men me greidde å halde stillingane heile dagen og pressa tyskarane tilbake. Midt på natta kom det eit endå kraftigare tysk angrep med bombekastarar, artilleri og fleire stridsvogner i tillegg til mitraljøsene. Dei skaut med sporlys og brukte lysgranatar som hang i lufta. Der såg me at dei prøvde å legge bruelement over Nåva, men me pressa dei tilbake. Men så vart det oppdaga at tyske soldatar hadde rykka fram til ein gard på vår venstre flanke, og då gav befalet ordre om full eldkraft mot dei. Dei hadde ingen stad å gå i dekning, så dei leid nok store tap og trekte seg tilbake. Tyskarane prøvde å skyte seg inn på mitraljøsestillingane med bombekastarane. Granatane frå dei har ei bua bane og eksploderer når dei treffer bakken, derfor var det svært vanskeleg å finne dekning for dei. Gevær- og kanonkuler har ei rett bane, og då kan ein finne dekning i terrenget. Nedslaga frå bombekastarane kom langt bak åsen som stillingane var i og der me hadde forsyningslinjene våre. Eit nedslag trefte ein stein ved eine mitraljøsestillinga, det gjorde at det hagla med splintar både frå granaten og frå steinen. Lagførar på eine mitraljøsa vart så hardt skada at han mista livet, han heitte Arne Setnes og var frå Romsdal. Dei andre i stillinga klarde seg, mellom dei var Sverre Kristensen som fortalde om det som hende. Om morgonen vart me angripne av nokre bombefly, men dei bomma heldigvis med sin last. Midt på dagen prøvde igjen tyskarane å rykke fram med stridsvogner og infanteri, men vart nok ein gong pressa tilbake. Men no fekk me melding om at den tyske styrken ved Kvikne var så stor at me skulle gjere klar til å trekke oss tilbake mot Oppdal om natta.

Angivar på flukt

Me vart sendt vidare med lastebilar til Gjøra nede i Sunndalen der me vart demobilisert. Me vart frakta vidare etappevis med lastebilar og til fots til Sunndalsøra og vidare til Kleive. Der vart me vitne til eit opptrinn med soldatar og køyretøy. Me fekk vite at det var ein angivar på flukt som var skoten. Han hadde vore med i følgjet til kongen og regjeringa og rapportert til nazistane kvar følgjet var. No var kongen reist frå Molde, og det var på nippet han hadde klart å kome seg ombord vart det sagt.

Heime igjen 4.mai

Heimturen var ikkje organisert, men me heldt saman i gruppa som skulle til Ulsteinområdet, og fekk ordna med transport frå Helland og til Ålesund, derifrå med båt til Brandal. Det vart lite soving og lite mat på turen heim, men me var heime 4.mai etter fem strabasiøse døgn. Truleg var det likevel viktige døgn for å ”gå av oss” dei dramatiske opplevingane ved Innset og Nåverdalen. Sterkast inntrykk og det som sat hardast i var nok då me nærast plukka ned tyske soldatar mann for mann på tunet ved Nåva, og at me måtte bere tilbake ein død kamerat. Me fekk prata av oss det meste før me kom heim. Det var ikkje noko apparat som stod klar når me kom heim med psykologar og slikt. Alle måtte klare seg som best ein kunne. Og me trudde at det beste var å gløyme. Og ingen fortalde oss at det ikkje var berre enkelt å gløyme slike opplevingar. Mange sleit nok meir enn godt var.

Sterke inntrykk

Når me kom heim var det mange i bygdene våre som ikkje var komne heim, og som ingen visste noko om. Frå kampane i Gudbrandsdalen og på Lesja hadde det vore kaos ved retretten, og mange hadde kome bort frå avdelingane sine. Tyskarane hadde passert gjennom stillingane, og fleire gjekk i skjul på gardane og måtte få sivile klede for å kome seg heim utan å verte tekne til fange.

Men alle frå Ulstein som var med i det såkalla felttoget i april 1940 kom vel heim på ein eller annan måte, fysisk uskada.

Eg hadde vore i byen og kjøpt nytt radioapparat i juni 1941. Beste som var å få og vesentlig betre enn dei som hadde vore før. Så når det vart kunngjort i Vikebladet 21. august at alle radioapparat skulle leverast inn, bestemte eg meg for å ikkje gjere det, måtte finne ein måte å unngå det på. Bygde ei trekasse med handtak på endane til å ha den i og gjorde klar ei hole i Lyngneset. Hadde avtale med broderen at vi skulle bere den ut i hola ilag neste dag.

Men når vi kom heim frå arbeid neste dag låg det ein færing nedpå vågen. Det viste seg at der hadde vore ein kar sendt av politiet og spurt mor etter radioapparatet, det hadde gått ”gjetord” om det svære apparatet i Tua og det var kome lensmannen for øyre også. I tillegg viste det seg at nye apparat hadde vorte registrerte, og at okkupantane sat med desse listene. Det var berre mor som var heime, og ho torde ikkje anna enn å vise han kvar det var. Dagen etter kom det ein gutonge og sa at dei hadde funne eit radioapparat opp i ei steinrøys. Same kveld gjekk eg og Åsmund broderen og fann radioen og bar den nedpå sjøbuda vår. Der lytta me på Londonsendingane i eit års tid framover. Det kom aldri fram kven sin radio me hadde teke. Alle visste kva som hadde hendt med min radio, så ingen mistenkte at me hadde radio lenger. Mange av radioapparata før krigen var heimelaga. Ein dag kom Rolf Sundgot og sa at eg kunne få igjen min eigen radio. Han hadde no fått tilgang til lageret med dei beslaglagde radioapparata. Det eg måtte gjere var å lage ei kasse og legge oppi noko stein for vekta sin del og nokre radiospolar, lampar og ledningar slik at det kunne sjå ut som ein radio. Rolf tok med kassa, og nokre dagar seinare kom han med radioen min. Eg hadde den ned på sjøbuda, men gøymde den godt og brukte den andre i tilfelle det skulle verte rassia. Seinare tok Rolf og brørne Kåre og Johan Garshol, som alle jobba i e-verket, ut mange radioapparat som dei bytta ut med gamle krystallapparat. Apparata dei tok ut gøymde dei først i kyrkjekjellaren, men då det tok til å gå rykte om det, lånte dei e-verkbilen og flytta apparata til skuleloftet på Sundgotane, der far til Garsholbrørne var lærar. Seinare vart apparata fordelte utover bygda til dei som åtte dei. Det danna seg ein intern krets rundt kvart apparat som bringa nytt frå London ut til bygdefolket.

Mangel på mykje under tysk ”styre”

Det var mangel på det meste av matvarer under krigen. Derfor var det stor interesse for å dyrke det ein kunne sjølv. Og fantasien var stor for å variere kosten og for å finne erstatning for varer som ikkje var å få tak i. Mellom anna vart det laga smør av poteter – potetsmør. Mai-neper vart brukt som poteter. Dei vaks mykje fortare enn poteter, og kunne haustast fleire gonga i vekst-sesongen. Ho mor brende etrer som kaffierstatning og eg hugsar ein gong han Gjerde-Peder kom på besøk og ho baud han på kaffi. Etter å ha teke første supen sa han stilt, nesten kviskra: ”He du hatt forbindelse bortaom? – Hekje smakt skikkeleg kaffi på fleire år” – sa han. Han trudde ho hadde fått kaffi frå England. Etter det var det mange som kom og ville ha kaffioppskrifta med henne mor…

I 1943 var vi ein gjeng ungdomar som fekk innkalling frå ”styresmaktene” om å reise til Bjørnefjell nord for Narvik til vakt-teneste for tyske styrkar som låg der. Vi nekta å reise, og etter nokre veker når det vart oppdaga at me ikkje hadde reist, fekk me brev igjen frå Molde at me kom til å verte henta av politiet. Me vart einige om å stikke til skogs for ei tid, og oppheldt oss då i Gjerdsbakkskogen og Hellebrauta for det meste, men også i Vågefjellet så me hadde oversikt over trafikk på vegen og heim til tuna, både Ole og eg. Var heimom nokre netter og henta klede og noko mat, men elles måtte me vere vekk i tilfelle politiet dukka opp. Heime trudde dei at me var på gardsarbeid i Gjerdsbakkane og i Dimna, men poenget var at dei ikkje skulle vite kvar me var. Me hadde kontakt pr telefon med folk i politiet, og etter ei tid fekk me melding om at kravet var fråfalle. Men då kom det ny melding i brev frå Molde om at alle som hadde nekta å fylgje ordre om vakt-tjeneste ikkje lenger fekk ta fast arbeid og heller kunne ikkje få støtte frå trygdekontoret.

Kun ”frivillig” arbeid

Eg jobba då litt med Pål Våge som dreiv med sildesalting og forskjellig på Tuebuda. Eg starta også med røyking av sild i enden av reveskuret hans far. Men etter ei tid fatta Pål Våge interesse for røykasilda og fekk i stand sal. Dette auka slik på at eg måtte utvide produksjonen, og fekk løyve til å ta i bruk ein del av hønsehuset hennar bestemor. Letta taket i eine enden og bygde om den delen slik at eg kunne røyke ei tønne sild pr omgang, det var mellom 250 og 300 sildar alt etter størrelsen. Det gjekk fort når det var tørt og lett vind, men når det var regn og surt gjekk det litt seinare. Tente litt over 40 kr pr ladning og det var mykje pengar den tida. Silda pakka eg i 5 kg pakkar, og noko av det vart sendt i posten frå Vik, mellom anna fleire sendingar til ein professor på Norges Landbrukshøgskule på Ås. Eg trudde det var ei dekkadresse, men det viste seg at det var onkelen til kona hans Pål Våge, Signe, som var søster til Knut J. Hasund. Det kom mange takkebrev for den gode røykasilda fortalde Peder Frits etterpå. Sigvald Hasund var broren til Enok Hasund og var professor og rektor på Ås, i tillegg hadde han visstnok vore kyrkjeminister.

Ei natt tidlegare i krigen når eg jobba nattskift ved Ulsteinvik Møbelfabrikk eller ”Sellen”, såg eg Erkna kom sigande inn mot Ulsteinvik. Eg visste kvifor dei kom om natta, men var ikkje sikker på kven som var om bord før noko etter. Ole Gjerdsbakk var i maskina og Tomas Nykrem ved roret. Dei skulle gjere klar båten for tur over til Shetland med flyktningar. Dei la til på Saunes, ved oljetankane til Harald P Saunes er det vel no, og fylte olje der, dette var 18.november 1942. Fleire andre båter var stolne og reist over Nordsjøen med folk som måtte vekk frå tyskarane. Fleire av desse båtane hadde lokale folk om bord, men ikkje alle, likevel var det som regel lokale folk som gjorde dei klar for overfarten, men det var ikkje alltid eigarane visste om det. Erkna skulle ha med omlag 100 personar over, men fleire av dei hadde vorte stoppa av ein alarm i Ålesund og vart ikkje med. Ein av dei 60 som reiste med Erkna var Inge Finnes som eg hadde vore i felttoget saman med, og som eg hadde jobba i lag med.

Illegal organisering

I januar 1945 vart eg stoppa i Vikabakken når eg kom frå jobb. Eg kjende ikkje mannen, men hadde sett han før og visste at han hadde vore involvert i illegalt arbeid. Han spurde om eg ville vere med å danne ein hemmeleg styrke for å stoppe ein eventuell brent jord-aksjon slik tyskarane no heldt på å gjennomføre i Finnmark. Eg skulle tenke over det, og viss eg ville vere med skulle eg få med tre personar til som eg stolte på og som ikkje skulle vite om kvarandre, for dette skulle vere hemmeleg. Eg fekk med bror Leif Breivik og naboane Ole Våge og Asbjørn Waage. Neste kveld møtte eg mannen på Kleiva til avtalt tid og fortalde kven eg hadde fått med. Desse vart rapportert til London og registrert. Dette var for at motstandsleiinga skulle vite kven som var med i illegalt arbeid og kunne evakuere folk som kom i fare ved avsløring og opprulling av nettverk. Gruppa vart leia av ein hemmeleg person som gav ordre via kurerar direkte til enkeltpersonar, seinare viste det seg at dette var lensmannsbetjent Olav Osnes. Mellom anna tok gruppa imot våpen frå England via Skorpa og Remøya og gøymde dei i Fløstranda, Trollhola og Foreiningsbuda. Det vart klargjort gøymestader fleire stader på Dimnøya og i Hasundstranda, men desse vart ikkje teke i bruk anna enn til å gøyme unna radioapparat og personleg utstyr til bruk ved mobilisering. Det var mellom anna ryggsekkar, kokekar og noko hermetikk.

Frigjeringa betre enn venta

Heimestyrkane i Ulstein hadde arbeidd under jorda nesten heile krigen, med større og mindre aktivitet. Særleg siste månadene hadde det vore hektisk aktivitet på nattestide slik at samfunnet rundt oss ikkje skulle forstå kva vi heldt på med. Det var mange scenario som vart arbeidd med, i samband med meldingane frå Finnmark og Nordnorge om tyskarane sine herjingar der, etter kvart som dei måtte trekke seg ut. Heldigvis vart det ikkje bruk for mange av dei situasjonane me hadde øvd på.

7. mai om kvelden kom det ordre om å møte på Ulsteinvik skule om morgonen 8. mai. Trur dei fleste møtte same kveld som ordra kom. Var heim igjen frå jobb og skifta klede og så reiste ut. Når me kom dit var det allereie folk som hadde henta våpen frå Foreiningsbuda og Kyrkjekjellaren. Nokre hadde køyrt ut i Fløstranda for å hente våpena der, og me sat heile natta og pussa feitt og olje av våpena. I gryotta 8. mai fekk me orientering om at me skulle danne ordensvakt med politimyndighet inntil det ordinære politiet kom på beina. Ingen visste om tyskarane her i området ville følgje ordre om full og fredeleg kapitulering, eller setje seg til motverje. Det gjekk rykte om at nazi-toppane i Oslo og på Austlandet var på veg nordover og ville etablere seg i Noreg. På barneskulen fekk vi utlevert kjeledressar som Devoldfabrikken i Langevåg hadde sydd hundrevis av i all hemmelighet. Der var armbind med norsk flagg og armbind med distinksjonsmerke for troppsjef 2 stripar, lagfører 1 stripe og nestlagfører ei halv stripe, også båthuer var med, men desse vart seinare bytta ut med beret, slik engelske soldatar brukte.

Vi vart organiserte i to grupper med hovudsakeleg Krag Jørgensen, nokre US karabin og nokre Stengun maskinpistolar.

Andreas Ulstein vart leiar for vår gruppe. Allereie 8. mai fekk me ordre frå høgste hold for Heimestyrkane som var i Ålesund om å arrestere nazistar og angivarar, og ta dei med til Ålesund. Nokre fekk i oppdrag å reise på Kvitneset og nokre til Dragsund, for å avvæpne tyske soldatar og ta kontroll over anlegga. Det viste seg at Heimestyrkane i Ulstein var uventa omfattande og godt organisert. Mange vart overraska når dei såg kven som dukka opp i uniform 8. og 9. mai. Med bakgrunn i det vart grupper herifrå sendt ut på dei tyske anlegga på Åram, Sandsøya, Kvamsøya, Storholmen, Fosnavåg, Svinøya, Runde, i tillegg til ei beredskapsgruppe her i Ulsteinvik. For å få nok folk til dette vart det rekruttert ein del ungdomar som ikkje hadde våpentrening til å delta i vakttjeneste.

Sjefen vår, Olav Osnes, hadde fått ordre om å ta med 10 av folka sine frå Ulstein og kome til Ålesund for å vere med å ta politistasjonen. Dei reiste med Thomas Nykrem sin båt, og dei var på plass der 8. mai om kvelden. Vår tropp fekk om kvelden 9. mai ordre om å reise til Ålesund med fangane og for å hjelpe til med å arrestere nazistar og svikarar og andre som hadde forbrote seg mot norsk lov gjennom krigsåra, og oppretthalde ro og orden. Leiinga for nasistane i fylket hadde tilhald der. Vi fekk vite at fleire tyske avdelingar ikkje hadde tenkt å overgi seg, og at vi kanskje måtte reise til Romsdalen, der det var problem med den tyske styrken på Åndalsnes.

Vi hadde gjennom siste månadene fått liste frå sentralt hald kven som skulle arresterast når Tyskland kapitulerte. I Hareid, Herøy og Sande var det fleire, men i Ulstein var her berre ein, og han var på ein kringflødd holme, så me stressa ikkje med å hente han. Derimot vart alle i Sande og Herøy tekne og frakta til Ulsteinvik, der me lasta dei inn i ein fiskebåt. Det var Oluf Saunes sin båt som vart rekvirert. Fangane plasserte me i lasteromet, medan me som var med ifrå heimestyrkane fylte dekk, lugaren og kahytta. Me var om lag 30 mann i vår tropp.

Rundt Flø vart det utriveleg pga grov sjø og sjøverk for dei fleste.

Me kom til Kipervika, og der stod heimestyrkane i Ålesund klar å ta i mot oss på kaia. Når me førde fangane gjennom byen og opp til politikammeret sløkte dei gatelysa etter kvart som me gjekk innover fordi publikum ikkje skulle oppdage kva som var på ferde. Det var ei amper stemning, og me var redde for at nokon av fangane kunne verte ”lynsja” visst folk oppdaga kven som gjekk gjennom byen. Dette var seint om kvelden og natta til 9. mai, men det var likevel mykje folk ute som feira og var i festhumør.

Innkvartert på Grand Hotell

Me vart innkvarterte på Grand Hotell der det hadde budd tyske soldatar. Nokre av dei tyske soldatane var arge og ikkje lystne på å overgi seg då dei ikkje visste kva som venta dei. Var vel redd for å verte behandla slik dei hadde behandla nordmenn som ville ha tilbake eit fritt fedreland og som dermed motarbeidde okkupantane. No var dei avvæpna og arresterte og flytta til forlegninga i Hatlane der det også var fangeleir for russiske fangar.

Me hadde så vidt fått etablert oss på Grand før alarmen gjekk. Det var opprør i russarleiren i Skarbøvikane. Tyskarane der melde frå om at russarane hadde gjort opprør og hadde våpen. Når me kom dit var alt roleg, men me grupperte ut kring brakka dei var i. Ein forhandlar vart sendt inn med tolk, og me fekk ordre om å vere klar til å angripe om det vart skyting, eller seinast om dei ikkje var komne ut innan to timar. Det vart to nervepirrande timar med rop og skrik inne i huset, men rett før fristen gjekk ut kom karane ut igjen. Det synte seg at russarane verken hadde våpen eller hadde planar om å gjere opprør, fortalde Jon O. Ulstein. Aggresjonen frå russarane hadde likevel skremt tyskarane.

Det kom til ein del episodar rundt om i byen, og då var det helst me som vart utkalla fordi me budde samla på Grand hotell. Ålesundstroppa budde heime, og det tok lenger tid å samle dei når det oppstod situasjonar. Leiinga såg det elles som ein fordel at me var litt utanforståande og ikkje kjende så mykje folk i byen – dermed unngjekk ein forskjellsbehandling. Men det meste gjekk greitt, og vår oppgåve vart faktisk å verne tyskarar og deira medhjelparar mot hemngjerrige nordmenn. For eksempel var det kjent at fleire norske damer hadde hatt nær kontakt med tyske mannskap og skaffa seg fordelar av det. No vart desse straffa utan anna enn folkets dom. Mellom anna vart fleire skamklipte, og det var også slike me måtte ”arrestere” for å beskytte dei mot mobben.

Når MTB-ane og ubåtjagaren ”Hessa” kom frå England etter nokre dagar, med mykje folk om bord, var det vår oppgåve å sperre av kaiområdet slik at båtane fekk legge til og folk kom seg på land. Den første kom til Kipervikpiren, og litt seinare kom 3-4 trur eg det var til Skansekaia på andre sida av byen. Då var det å kome seg ut dit, og det vart litt styr å få folkemassane vekk frå kaikanten så båtane fekk legge til og fortøye. Me måtte lenke oss saman for å halde tilbake mengdene, periodevis så stod me i 45 grades vinkel med armane samanlenka, for å stå imot presset. Folk hadde møtt opp for å sjå om mannen, faren, broren eller andre slektningar som dei ikkje hadde høyrt frå på fleire år var om bord. Det utspelte seg mange gledesscener, men det som gjorde sterkast inntrykk var nok alle dei som måtte gå skuffa heim utan å få vite om nokon visste om deira som mangla.

Fylkesførar Taraldsen innhenta i flukt, attende til Ålesund med eskorte i mai 1945.

Fylkesførar i NS, Taraldsen, som hadde forårsaka mange arrestasjonar av gode nordmenn og motstandsfolk spesielt i Volda, der han nærast klarte å utradere heimestyrkane, rømde frå Ålesund 7. mai om kvelden når han forstod korleis det gjekk. Han vart stoppa ved Lillehammer og frakta tilbake til Ålesund. Vi fekk ordre om å møte på utstillingsplassen for å eskortere følgjet ned til kammeret. Dei køyrde heilt ut til Hellebrua og inn att til kammeret. Vi som stod først oppmed Utstillingsplassen måtte springe ned til kammeret og ta oppstilling og sperre av området for publikum. Stemninga var amper, eller rettare sagt krigersk. Folk hadde rigga seg til med ting dei skulle kaste mot han når han kom, mellom anna stein, boltar og rå egg. Eg sa det til ein av dei argaste, ”for all del kast ikkje – du kan bomme på han og treffe naboen din på andre sida av bilen. Dessutan er ikkje han verdt dyre egg – eg fekk forlovelsesringane for ein slik pose med egg for ikkje lenge sidan.”

Mange viste seg å ha levd eit dobbeltliv siste del av krigen. Mellom anna var der ein, Sigurd Refsnes, som hadde jobba med nazistane og sendt ut flygeblad og propagandameldingar frå kontoret i Ålesund. Han var fenrik og hadde ”flott” naziuniform, og alle trudde han var ein god nazist. Han sat ved sida av nazistane på politikammeret og hadde innside informasjon som det heiter no, om alt som var av planar om aksjonar i distriktet og melde frå om det til heimestyrkane ved mellom anna Olav Osnes, som var tidlegare politibetjent. Ved midnatt 8. mai var han i si gamle fenriksuniform frå Setnesmoen. Saman med Olav Osnes og mellom anna 10 ulsteiningar kom han inn på politikammeret og trakk revolveren sin og arresterte sjefen – politimeisteren og sine kollegaer på politistasjonen i Ålesund. Denne mannen var altså sjef for heimestyrkane på Sunnmøre og hadde bygd organisasjonen saman med mellom andre Olav Osnes – som for øvrig hadde vorte avsett frå politiet og arrestert for mistanke om illegalt arbeid sommaren 1944 – av same politimeisteren.