17. maitalane til Ludvik Moldskred

Ein gong tidleg på 1950-talet påsto broren min overfor far, Vilhelm Ringstad, at det var han som var forfattaren. Han hadde det frå sikre kjelder, sa han. Far korkje sanna eller avsanna påstanden, men sa berre noko i retning av «han Ludvik er i stand til å skrive talane sine sjølv».

På meg kom denne påstanden som ei stor overrasking. Eg hadde vanskar med å forestille meg at far hadde forfatta noko som kunne oppfattast både som nasjonal blasfemi og som revytekst, men ei samanlikning av skrifta i den kopien eg har med skrifta i gamle dokument han etterlot seg, tyder på at det kan vere rett. I så fall er det feil å oppføre Ludvik sjølv som forfattar, slik det er gjort i artikkelen i LL23.

Det som også talar for at far er forfattaren, er den omfattande bruken av norsk historie som han hadde eineståandre kunnskapar om.

Til høgre: Det er lite truleg at Ludvik Moldksred skreiv talane sine sjølv. Ein gong tidleg på 1950-talet påsto broren min overfor far, Vilhelm Ringstad, at det var faren som var forfattaren. 

I talane finn ein att sentrale personar som Harald Hårfagre og Håkon Jarl, men også meir perifere som Gaukatore «som visstnok de fleste av dere kjender», slik det ironisk blir skrive i artikkelen i LL23. Han var ein av dei første av kong Olavs menn som fall i slaget på Stiklestad. Ein finn også Hauk Håbrok som var hirdmann og sendemann for Harald Hårfagre til kong Adalstein i England. Ei perifer hending som er omtala i sagaen er det også vist til. Det var då Olav Tryggvason måtte berge ned nokre av krigarane sine etter at dei hadde gått seg skårfast i fjellet.

Også ei hending i Det gamle testamentet er med. Forfattaren vil ikkje tilrå veddeløp i skog, då ein kan «befrykte at det går som det gikk med Absalon». Dette meiner eg må vise til Absalom, sonen til kong David, som gjorde opprør mot faren. Dei møttes til kamp i ein skog og Absalom tapte. Då han rømde unna, fletta det lange hårets hans seg inn i greinene på eit eiketre, og han vart avliva utan å kunne forsvare seg.

Ludvik og far kjende kvarandre godt. Dei var omlag like gamle, og dei voks opp saman i Ringstaddalen. Dei var veldig like på fleire måtar. Begge var gründerar, og dei gjorde ein stor innsats i yrkeslivet. Begge hadde vel utvikla humoristisk sans og sans for gode historier. Dei ga vogså bidrag til slike historier (jf. artikkelen til Kåre Audun Haddal om Ludvik i Levd Liv i 2005 og artikkelen til Andreas Ringstad om far i Levd Liv i 2006) Dei hadde begge robust helse. Far mangla berre ei veke på å bli 100 år, Ludvik døydde få år yngre. Begge hadde ei jordnær haldning til både liv og død.

I den forbindelse fortel Kåre Audun Haddal ei fornøyeleg historie om Ludvik: På sine gamle dagar vart han sjuk, han svima av og vart sendt med sjukebil til sjukehuset i Volda. På ferja vakna han opp og såg to av borna sine ved båra. «Ka dokke gjere her?» ville han vite. Dei forklarte han situasjonen, og då sa han: «Far heim att dokke og gjer eitkvart til gagns. Ej he tent mi tid…» Det siste sa også far ofte på slutten.

På eitt område var dei to svært ulike: Far var Lesaren, kanskje også Skrivaren, medan Ludvik var Talaren. Far likte å debattere i små forsamlingar, men likte seg ikkje på talarstolen. Kanskje det er dette som går att ved at det stadig blir vist til at «Jeg er ingen taler». Det blir i alle fall ein komisk effekt av at den gode talaren, Ludvik, stadig forsikra tilhøyrarane om det motsette.

Eit anna kjenneteikn går att i store delar av talane: Dei er på rim, men det meste er av tvilsam kvalitet. I LL23 er det norske idrettsprestasjonar som får gjennomgå på denne måten, Den andre er ein hyllest til Kong Haakon den 7.. Det meste er likevel om andre tema, mellom anna er det ein lyrisk kortversjon av delar av norsk historie. Også dette gir ein kontrast med ein komisk effekt: Seriøse tema framstilt ved hjelp av til dels låghalte vers. I tillegg bidrar både Gaukatore, Hauk Håbrok, matematikaren Nils Henrik Abel, «den store internasjonale polakk, Arkimedes» og forfattaren sjølv med rim av dette slaget! Det siste er om boksing, og er ein tilnærma rein farse: «…. Et slag under haken Et spark i baken…» osv.

Talane verkar på meir enn ein måte som parodiar på andre 17.-mai-talar som kunne vere sterke på nasjonale kjensler, men svake på form og innhald. Eg har opplevd slike talar sjølv. Dei kan også vere parodiar språkleg. Det er ein god del rart språk, for å seie det slik, spesielt i den eg har kopi av. Far var rimeleg stø språkleg, så om dei ikkje er parodiar også språkleg, må det ha vore ein annan som har skrive dei. Far må i alle fall ha vore med på utforminga etter det vi har vore inne på tidlegare.

I artikkelen til Andreas Ringstad som det blir vist til ovanfor heiter det om far: «I sine unge dagar brukte han og broren Hans å skrive 17. maitalar og andre innlegg som dei fekk andre til å framføre. Ludvik Moldskred likte å vere i rampelyset, og denne trioen samarbeidde i årevis i denne bransjen». Kanskje det er onkel Hans som er skribenten? I så fall, og i fall talane ikkje er også språklege parodiar, må han ha vesentleg svakare språkkunnskapar enn broren, men det veit eg ingenting om.

Den eine av dei to talane eg kjenner til er altså publisert. Det fortener også den andre å bli. Manuskriptet bør kanskje redigerast litt, men det trur er mogeleg å få til utan å øydeleggje framstilling og innhald.

Talane er historiske dokument frå ei tid då folk ikkje hadde anna underhaldning enn dei laga sjølve. Noko har gått tapt no når det ikkje lenger er tilfelle. Verda går ikkje framover på alle område.

Redaksjonsnemnda i Levd liv har funne fram nokre bilde frå 17. mai-feiring i Haddal på midten av 1960-talet. Det er Kjell Garnes som er fotograf. Vi ser 17. mai-toga gå gjennom bygda, og frå festen i Haddal Ungdomshus. Huset er i dag rive.