Orsak at eg er personleg. Tida før jul og sjølve julaftan var livet «i spenningens land» for meg. Forventningane i alt vi hadde før sjølve julekvelden overgår det meste av det som seinare kom. Mor var sentral. Det var alt med kleda. Karing, spinning, strikking, sying og damping. I jula skulle vi ha mest mogleg nytt på oss. Og maten – alle småkakene og julebrødet med rosiner i. Vask og stell av sengklede, nystrokne gardiner og ny voksduk på kjøkenbordet.
Far var også sentral. Julekvelden måtte alt vere klart. Rabbekula i åkeren måtte ha halm, og kanskje var det eitt og anna å vøle både i løe og heimehus. Å hogge eine til kveike peika fram mot jula. Det same gjorde det å frakte torvsekker heimover isen. Berande is på vatnet var julesymbol. Blank stålflate og kvesste skeiser det same.
Sau-og griseslaktinga gav minningar om julebordet. Ribber, bogar og mór i buda lukta jul lang veg. Men først blodpølser kokte i femagar. Bestemor hadde sirup og rosiner i blodpølsene. Makelaus smak. Bakstedag i kjellaren ropa at nå var jula i vente. Brødtirane med brunt flatbrød peika fram mot festbordet julekvelden. Det same gjorde saftflaskene i kjellaren.
Tante Petra på loftet strikka på harde livet – og talde. Folk kom og gjekk og fekk hoser, ullbolar, underbrøker, og tante rekna prisar i hovudet. All tråden og strikkavarene lukta jul. Tante Paula var komen heim frå all sying ute. Nå var ho på heimebane. Folk kom og tok mål og fekk sytt. Stundom vanka det kaffi – og ein sukkerbit. Vi visste at eitt og anna var julegåver til oss. Det vart mjuke pakkar, men likevel jul.
Bestemor skreiv julebrev til son sin i Amerika. Det gjekk på dansk. Ho falda ofte hendene over dei breva. Brevet skulle nå fram til julekvelden.
Etter at nissane hadde vandra ned fjellsida og nå var komne inn i løa, var det ekstra spanande å følgje mor til løa for å drage høy og høystålet. Kva om høykroken vart rend like inn i julenissen,- og du drog han beint ut på låven? Det var spaning i kvart kroktak. Nissen var i løa, men kom aldri inn i huset vårt.
Men juletreet fekk heidersplass i stova. Far hadde stelt det, og sett greiner i det, slik at det skulle sjå retteleg fint ut, før den tradisjonelle pynten kom på. Ein kløkkjen spir, som spiren på hjelmen til keiser Wilhelm, stod i toppen. Så flagg og lekkjer, ein fugl, nokre englehår og bommullsdottar. Og i mi tid var det levande lys i treet. Den kvite trekrossen til fot vart dekt av kreppapir. Herunder treet skulle ein legge sjølve eventyret, gåvene…
Det finaste kornbandet som var teke frå truskardagen, og lagt på fjøslemmen, vart plassert på gjerdestolpen nedanfor huset. Alle småfuglar som godgjorde seg i kornbandet vart kalla kjøtmeis. Det var verkeleg fargar på dei meisene. Småkvitring i vintersola var julesong.
Hadde vi pengar til julegåver? Ja, vi selde eit blad som heitte «Juletre». Det var Norsk Barneblad sitt julehefte. Det tinga vi bort i god tid føre jul og delte ut og fekk pengar til gåvekjøp. Stor spaning å gå rundt ved hyllene hos J.J.Holstad og S.Howlid. Men vi måtte ha vit og forstand til å fordele pengane på dei mange gåvene. Og brørne og foreldra måtte ikkje vite kva vi ville gi…
Kva hadde vi råd til? Det var ei kladdebok, ein blyant, ein kniv, eit lite munnspel, ein kam, ein liten bil. Når pengane var oppbrukte, måtte vi gå til kjellaren å snikre saman noko til den vi ikkje hadde kjøpt til. Dei mjuke gåvene vart liksom ikkje rekna inn i dei rettelege julegåvene, enda så kjærkomne dei var. Dagen før dagen var det julevask. Ein vaskestamp midt på kjøkengolvet. Så kunne to og to nytte vatnet, før fornying. Ein av brørne starta vasken nedanfrå og for oppover…
