Fotografen som skapte kulturhistorie

Då Olaf voks opp, var det samla skule i Hallebygda. Læraren var Jakob Bjørlykke som også var kjend som lokalhistorieforfattar, bankkasserar og gardbrukar. Han hadde også lærarpost i Gurskevågen, der han budde. Bjørlykke var kjend for å halde streng disiplin i skulestova.

Olaf viste seg som ein gåverik gut. Mest truleg hadde han arva kunstnarevnene sine frå mora. Andre i slekta hennar hadde vist talent for kunst i ulike retningar. Etter konfirmasjonen tok Olaf ymse småjobbar som gutar flest på den tida, gardsarbeid og småfiske. Han var også ein tur på sjøen i 1895, seksten år gammal. Det var elles ikkje lange vegen frå Hallebygda til den gode fiskeplassen Åramsundet. Det vert fortalt at Olaf var fødd med eit helsemein, kanskje ein hjartefeil, så han var ikkje sterk nok til tungt arbeid. Men som brørne sine ville han ut og lære seg eit yrke.

Interessa for fotografering dukka tidleg opp hos den oppvakte guten. Han lærte seg faktisk å fotografere på eiga hand før han tok utdanninga si i Trondheim. Det var mykje prøving og feiling før han fekk resultat han var litt nøgd med. I dagboka si (truleg skriven i 1903) fortel han frå 1898, då Olaf er i sitt 19. år, at han ofte las annonsar om fotografiske apparat. Særleg la han merke til annonsane frå firmaet Amatørfotografen, København.

I desse annonsane kunne han lese at kvar og ein kunne fotografere – stovene sine, landskap, personar og så vidare – med apparat som kosta frå fem til 10 kroner. Olaf tvilte likevel på at det kunne gå så lett å lære det som avisene no fortalde om. Likevel skaffa han seg ein katalog frå Amatørfotografen og bestemte seg for å kjøpe apparatet Sport. Han bestilte og fekk pakken tilsendt i april 1898, knapt atten og eit halvt år gammal.

Etter å ha studert den enkle bruksrettleiinga og sett nærare på apparatet og det utstyret som følgde med, prøvde han å fotografere. Det viste seg raskt at det ikkje var så enkelt likevel. Å ta bileta gjekk nokså greitt, men å framkalle dei var ei anna sak. Dei første platene han framkalla, var dårlege. Sjølv skriv han “meget dårlige”. Anten var det ikkje noko bilete å sjå på dei, eller berre svake konturar. Platene vart gjerne for lyse.

Men han gav seg ikkje. Innimellom hende det at ei og anna plate vart betre. Men hovudfeilen var framleis at glasplatene var for lyse, og at bileta dermed vart for mørke. Han streva også med kopieringa. Sjølv forklarte han det med at han ikkje tonfikserte bileta rett. Dei vart alltid pletta, grøne og vart ofte heilt borte frå papiret.

Galleri under: Fotoutstyr, berevesker og oppbevaringsbokser til glasplater. Alt av Storegjerde sitt eige.

Slik gjekk det utover sommaren i 1898. Heile tida tinga han plater, papir og anna tilfang frå Amatørfotografen. Truleg var ikkje glasplatene av beste sort. For då han i oktober fekk tilsendt ilfordsplater og soliopapir frå leverandøren H. Abel, vart han med eitt overraska over resultatet. Han tok seks bilete, og det viste seg at platene var gode. Bileta vart klarare og tydlegare. Likevel er han ikkje nøgd, og det går opp og ned med kvaliteten.

I april 1900 – medan han held på med fotografering og framkalling, får han eit gjennombrot; han oppdagar noko nærast ved eit tilfelle. Ein gong han let bileta ligge lenge i tonfikserbadet, fekk dei endeleg den rette blålege tonen. Sjølv kor enkelt dette var, hadde han ikkje oppdaga det før. Han hadde nemleg teke bileta ut av fikserbadet for tidleg. Av den grunn vart mange bilete utskjemde og uhaldbare. Denne oppdaginga i april 1900 var altså eit definitivt gjennombrot for den unge amatørfotografen.

Olaf dreiv med fotograferinga si i løynd. Det vil seie på Larsnes fekk folk vite om det litt etter litt. Dei såg at han fekk tilsendt utstyr, og det var vanskeleg å halde det løynt i lengda. Snart fekk brørne hans greie på det. I november 1898 gløymde han å ta nøkkelen ut av kistelåsen der han hadde utstyret, og broren Johan såg det. Han hadde vel fått nyss om aktiviteten før. Faren hadde også sett nokre bilete som låg til utvatning ei stund tidlegare, men Olaf trudde ikkje han forstod kva det var. Seinare fekk mora greie på det. Men utanfor husets fire vegger var det ikkje mange som visste om kva Olaf dreiv med. I dagboka skriv han at han ikkje ønskte at folk skulle få noko å snakke om, og kanskje le av at han kasta bort pengar utan å lære noko.

Barnebarnet til Sivert, bror til Olaf, Sigbjørn Olsen i Ørsta, fortel at bestefaren ein gong kom inn på historia om korleis Olaf byrja å fotografere: – Eg var gutunge og hjelpte bestefar med streng til ei hes. Det var i nærleiken av stova der Olaf hadde budd, og i ein pause fortalde bestefar om at broren hadde skrive heim utstyr frå København og halde det løynt. Ingen fekk vite det, ikkje syskena og ikkje foreldra. Men etter ei tid fortalde han kva han styrte med til bestefar. Grunnen var nok også at det ikkje var rekna for arbeid. Å halde på med slikt, var som å sluntre unna, fortel Sigbjørn.

Ei lang stund la Olaf bort apparatet og dreiv med andre ting. Han tok til å tenkje på at han måtte skaffe seg ei utdanning og eit yrke slik brørne hadde gjort. I 1899 hadde den yngre broren Matias Gerhard teke til på lærarskulen, medan Sivert var utdanna i bygningsfaget og hadde same året reist til Trondheim for å drive med bygningsarbeid saman med sambygdingen Johan Nupen. No vart det Trondheim på Olaf óg. Vi har ikkje sikre kjelder på årstalet han reiste, men ifølgje dagboknotat han har late etter seg, var han i alle fall komen til Trondheim 27. april 1900. Han tok til som læregut på Trondhjems Mekaniske Værksted, på Brattøra, der dei reparerte og bygde nye båtar. Timedagboka hans er sirleg ført frå mai 1900 og ut 1901. Ein annan stad kan vi sjå at han tek imot arbeidslønn ut 1902. I tidlegare artiklar om Olaf Storegjerde vert det hevda at han mellom anna fekk vere med på bygginga av den kjende rutebåten d/s “Jotunheim”. Det må i så fall ha vore ei ombygging eller ein reparasjon, for denne båten vart bygd ved verftet i Trondheim i 1890, og då var Olaf berre 11 år gammal. Men verftet var stort og hadde fire beddingar, 700 tilsette og bygde fleire store rutebåtar.

Olaf vart ikkje så lenge på verftet. Arbeidet var tungt og skitsamt, og det stadige bråket frå klinkinga passa ikkje for eit kunstnarsinn. Han vende difor attende til si gamle interesse for fotografering og starta i lære hos ein fotograf i Trondheim, truleg i 1902/03. Fysisk arbeid var ofte tungt, og det var ikkje uvanleg den tida at menn som fekk problem med helsa, omskolerte seg. Då var fotografyrket eit alternativ. Vi veit at fleire fotografar frå den tida hadde eit eller anna handikap, til dømes etter tuberkulose og andre sjukdomsåtak.

Det er tidlegare skrive om Olaf Storegjerde at han gjekk i lære hos den kjende fotograf Wellin i Trondheim. Georg Valstrøm Wellin (1860 – 1949) lærte seg truleg fotografering i USA, der han oppheldt seg mykje mellom 1884 og 1895. Då etablerte han seg som fotograf i Nordre Gate Trondheim. Ifølgje Register over norske fotografer og fotografiske samlinger overlèt Wellin atelieret sitt til Carl Aspaas rundt år 1900, og arbeidde i Bergen til 1903 då han igjen sette kursen for USA. Aspaas (1870 – 1909) arbeidde ei tid hos Wellin og brukte ofte signaturen “Wellins Efterfl, Carl Aspaas”, og det var truleg hos denne fotografen at Olaf Storegjerde gjekk i lære frå omkring 1903.

I arbeid hos Aspaas kjende den snart 25 år gamle Olaf seg heime. Han hadde hamna på rett hylle. Med sin varsame sjarm og sitt finslege vesen stod han fram som rette mannen bak det svarte teppet. Han tok ei rekkje bilete i Trondheim og frå bygder i Trøndelag, mellom anna fotograferte han dei populære kappsiglingsbåtane.

Mange dagbøker

Olaf Storegjerde har late etter seg mange dagbøker av ulike typar. Det kan verke som han stadig starta på nye dagbokprosjekt, førte dei sirleg og nøyaktig, for så å slutte like brått som han starta. Desse notata viser at han reiste ein god del, og naturleg nok ofte med båt. Medan han var i Trondheim, reiste han såleis heim til Larsnes i sommarferiar og med jul og påske. Med vakker handskrift skreiv han dagbøker om onner og årsvekst, fiskeri, jakt og skyting. Dessutan førte han personleg rekneskap. Her går det fram at han kjøpte seg ein revolver for 10 kroner i september 1902. Han kjøpte også ammunisjon og må ha vore interessert i skyting. Elles ser vi at han brukte pengar på reiser, bøker og fotografiske artiklar – i tillegg til mat, kle og husleige. Ein stad fortel han at han såg kronprinsen i Trondheim 1. september 1901, omkring samstundes med at systera Marie døydde 17 år gamal. Det må i så fall ha vore kronprins Gustav f. 1858, son av Oscar 2., som vart Kong Gustav den femte i 1907 og såleis aldri vart konge i Noreg.

I 1904 flytta Olaf tilbake til heimbygda som utdanna fotograf. Han var likevel fleire gonger i Trondheim seinare. Mellom anna fotograferte han ein heil serie bilete under kroninga og kroningsferda til Kong Haakon og Dronning Maud i juni 1906.

I Hallebygda busette Olaf seg i ei lita stove oppunder utmarka. Du kan enno finne murane etter det som var gamlehuset på garden der han voks opp. Faren hadde bygd nytt tun der oppe på bakkane, truleg før hundreårsskiftet. Her i denne stova budde Olaf i snart 35 år.

Mange av landskapsbileta til Olaf er tekne frå området rundt stova – med godt utsyn utover sjøen – med Simaskjeret ved land og Nystøylhornet kneisande rett over sundet. Her kunne han fotografere i alt slags vêr, både storbåre og sol. Nokre av bileta er prega av motlys – og såleis for mørke.

Det var ikkje store stova, omkring fire meter brei og åtte meter lang. Her stelte han i stand som eit atelier. I eit anna rom hadde han senga. På alle gardsbruk var det viktig med tilgang til godt vatn ikkje minst med tanke på dyra. Over bruket på Stauregjerde rann det ei lita elvesikle. Her skylde fotografen bileta sine i rennande vatn. Forretning hadde han ikkje, men i det vesle rommet han nytta til atelier, hadde han ein duk eller rullegardin som han kunne bruke som bakgrunn. Her tok han familiebilete og portrett. Men mest reiste han rundt og fotograferte. Kassene med eksponerte glasplater plasserte han i kjellaren under stova. Men her var det ope ut mot ver og vind, og det hende rett som det var at gutungane fann det morosamt å skyte stein med sprettert og høyre det single i glas. Ein del av glasplatene fekk også vasskadar. Dottera til broren Sivert – som overtok garden, Bergljot Storegjerde (87 i 2015), fortel at glasplatene låg lagra i denne kjellaren også etter at Olaf flytte til Ulsteinvik: – Men då taket i stova byrja å leke, trilla vi kassene ned i løa for å berge dei. Då vart nok systemet hans skipla ein del, fortel Bergljot. Stova stod til nærare 1960.

Olaf levde ugift alle sine dagar og var ikkje kravstor med omsyn til personleg luksus. Systera til Olaf, Anna, gifte seg i 1930 med skreddar Henrik Tømmerdal. Han var frå Leksvik og dreiv som skreddar på Larsnesbuda. Men alt i 1931 døydde han, og Anna gifte seg aldri opp att. I staden stelte ho for fotografbroren, og flytta saman med han til Ulsteinvik og hjelpte han med gardsbruket der.

Snakka aldri om helsa

Når vi spør Bergljot korleis ho hugsar onkelen, svarer ho: – Olaf var still og fredeleg av seg. Han sa ikkje mykje. Det hende han kom på besøk og vart sitjande utan å seie det slag. Men når han tok gruppebilete eller familiebilete, visste han korleis han ville ha det – og dirigerte myndig. Men han var omstendeleg, og det gjekk ofte seint. Det skulle vere skikkeleg. Det hende at små born vart redde når han bøygde seg under den svarte hetta ved apparatet. Men når han tok passfoto, var han ikkje så nøyen. Då kunne folk sitje som dei ville. Han hadde elles fleire bakgrunnar som han drog med seg rundt om. Då vi var born, fekk vi følgje han inn når han blenda. Han la papiret ned i blank væske, og vi borna gjorde store auge då kjende ansikt kom til syne på papiret. Elles gjekk han her og tusla. Etter at han flytte til Ulsteinvik, budde han bolkevis i Hallebygda og såg etter glasplatene sine. Han reiste ein god del og fór alle stader rundt om i bygdene.

– Det vert fortalt at han hadde eit helsemein frå fødselen. Merka de noko til det?

– Han snakka aldri om helsa. Ein sa ikkje så mykje om slikt den tida. Men han var ingen rivar til gardsarbeid. Dette med fotografering vart vel ofte sett på som mest ei “barneleike”, det var anna som måtte gjerast på ein gard. Broren Ludvik vart sjuk i konfirmasjonsalderen og var sjuk i 24 år før han døydde, låg for det meste til sengs. Eg høyrde aldri noko om kva som feilte han.

– Det vert også fortalt at han samla på ting og ofte gjekk på auksjonar. Hugsar du noko av det?

– Det var systera Anna som gjekk på auksjonar. Men det ho bar i hus, var slikt vi såg på mest som skrammel. Mykje av det var samla på loftet i huset i Ulsteinvik. Men Olaf skreiv heim mange ting frå ulike forretningar rundt om. Han kjøpte til dømes trekkpapir som vi borna fekk nytte til skulearbeidet.

Det var ikkje noko feitt levebrød å vere fotograf frå det tidlege 1900-talet og i tiåra framover. Sjølv om folk flest gjerne ville la seg fotografere, noko vi ser av gamle fotoalbum, så var det ikkje mykje pengar mellom vanlege folk i bygdene. Dei fleste bilete vart helst tekne i samband med bryllaup, konfirmasjonar, gravferder og andre familiesamkomer. Når bodet kom, var det for fotograf Olaf å ta apparatet på ryggen, eit lager med glasplater og gjerne ein duk til bakgrunn. Særleg platene var nokså tunge og måtte handsamast varsamt. For Olaf, som budde høgt oppe under utmarka, måtte det vere eit slit å bere på alt utstyret. Om det er rett at han var fødd med ein hjartefeil, hindra det han i alle fall ikkje når han kleiv bakkane på veg heim til stova etter ein lang dag på jobb. Det var nok ingen på Søre Sunnmøre som var i så mange bryllaup som Olaf Storegjerde. Dei første åra fekk han mat og stell med mor si, så lenge ho klarte det. Arbeidsrom til framkalling og kopiering fekk han etter ei tid i sparebanken på Larsnes. Mørkerommet var samansett av plater av bølgeblekk.

Det har skjedd ei rivande utvikling på fotoområdet dei seinare åra. I dag går både born og vaksne rundt med mobiltelefon og kan knipse bilete av alt og alle. Du kan knipse same motivet ei rekkje gonger og så plukke ut det beste biletet. Talet på bilete lagra og publiserte rundt om, er ufatteleg. Då er det vanskeleg for dagens unge menneske å forstå situasjonen på Olaf Storegjerde si tid. Når eit bilete skulle takast, kunne han ikkje trykkje i veg på ein raus. Han måtte spare på platene, og oppstillinga og minespelet var viktig for å få fram særpreget. Slik var det også med landskapsbileta; her var lyset særleg viktig. Difor tok prosessen tid. Han kunne halde på i eit par timar før han var nøgd. Det er fortalt at eit par småborn fall i søvn før han var ferdig – då han skulle fotografere eit bryllaupsfølgje.

Stort distrikt

Som fotograf reiste Olaf over eit nokså stort distrikt: Selje, Vanylven, Syvde, Sande, Rovde, Herøy, Ulstein og Hareid. I desse kommunane var han i lange tider fast fotograf for konfirmantbilete. Sjølv i eldre tider kunne konfirmantane vere eit viltert folk å halde styr på, men med den seine eksponeringa, ofte i tungt ver, kunne dei ikkje vere for urolege om fotografen skulle få eit motiv han var nøgd med. Det tok gjerne både ein halvtime og meir før Olaf var nøgd. Då kunne det røyne hardt på tolmodet til unge sjeler. Dei eldste konfirmantbileta ein så langt har identifisert i glasplatearkivet, er av konfirmantar i 1910, men det kan godt vere at Storegjerde tok slike bilete før den tid.

Når Olaf reiste rundt i desse kommunane, hende det rett som det var at han stansa nokre dagar. I Syvde til dømes budde han i Nedgarden nokre dagar, kanskje ei veke, og folk gjekk då dit og let seg fotografere. Han tok bilete av konfirmantane i Syvde fram til 1941.

Den tida var det sjøen som batt bygdene langs kysten saman. Difor kjøpte Olaf seg både ein og to båtar, mellom desse skyssbåten til distriktslækjar Arntsen på Larsnes i 1917. Båten var ein såkalla raser med åtte hestekrefters bensinmotor. Fotografen var ingen maskinist, og motoren skal ha vore lunefull. Det enda difor ofte med sleping eller roing. Det blir fortalt at då han ein gong skulle av stad og fotografere eit stemne i Ytre Herøy kyrkje, slo motoren seg vrang igjen. Då dei endeleg kom til Fosnavåg, møtte dei stemnefolket på heimvegen. Ei tid hadde Olaf ein læregut, Nils Stokset frå Gjerdsvika, seinare busett på Jøsok. Han var flink med motorar, og då gjekk reisene som regel bra. Stokset (f. 1899) hadde interesse for fotografering og lærte mykje av Olaf. Stokset skaffa seg eit fotoapparat av liknande type som læremeisteren og nytta såleis glasplater.

Der finst ei samling bilete etter Stokset frå tida rundt 1915 til nærare Andre verdskrig.

Som hovudregel tok fotografane den tida to eksponeringar av kvart motiv. Den andre var den tids “back up”. Glasplatene var stabile, men kunne verte knuste. Konsentrasjonen både framfor og bak kamera gjorde få bilete mislykka, til dømes av at nokon blinka med augo. Storegjerde nytta tørrplater i apparatet sitt og fotograferte med stativ og med eit mørkt tørkle over hovudet for å sjå motivet betre på mattskiva gjennom kameraet.

Apparatet var av tre. Han hadde ingen lysmålar, men bygde på kunnskap og erfaring. Fotopapiret Storegjerde brukte til kopiering av bilete, var tilpassa glasplatene. Men motiv tekne i sol og skugge saman med ei eksponering som ikkje alltid var lett å berekne, gav variasjon i kontrasten i negativa. Løysinga var fotopapir med låg kontrast, såkalla utkopieringspapir, som vart framkalla direkte i lys utan bruk av framkallar. Likevel måtte Storegjerde i ein lang periode handsame bileta i tonebad for å gjere dei haldbare. Glasplatene som Storegjerde nytta, var i tre storleikar, “salong” på 18 x 24 cm, “cabinett” på 12 x 16 cm og “visitt” på 9 x 12 cm. Alle formata vart klipte noko; visitt mest, gjerne ned til 6 x 9 cm, slik vi kjenner frå dei typiske visittkort-bileta montert på papp med namnet til fotografen under.

I signaturen sin brukte Olaf Storegjerde ein periode æ; O. Storegjærde, Larsnæs. Dette vart trykt på kartongane han limte bileta på.

– Tørrplatene kom på 1870-talet og avløyste våtplatene. Platene vart framstilte maskinelt, og Storegjerde kjøpte dei som regel i øskjer med 10 i kvar. Fotografen plasserte platene i kassettar laga av tre utan å utsetje dei for lys. Dette var filmkassettar som han anten hadde kjøpt – eller laga sjølv. Glaset var basen i filmen. Filmemulsjonen var ein type sølvsalt: sølvbromid, sølvklorid eller sølvjodid i ulike kombinasjonar, som vart festa til glaset med gelatin. Sølvsalta har den eigenskapen at dei blir sverta proporsjonalt med lysintensiteten. Det betyr at lyse felt blir mørke og mørke felt lyse. Glasplatene måtte vernast mot lys, og låg pakka inn i papir.

Storegjerde gjekk til mørkerommet og ladda kassettane, ein eller to plater i kvar. Så var det å dra med seg kassettar med glas rundt om på oppdrag. Han stilte opp kameraet på stativet, fokuserte og stilte inn – før han stakk kassetten i kameraet, tok bort lokket framfor kasetten og eksponerte. Kanskje hadde han ein luftutløysar, noko som var vanleg på den tida han fotograferte.

Vel heime måtte fotografen atter i mørkerommet. Då var det framkalling; først av glasplata, deretter kopiering med framkalling av fotopapiret, fiksering og skyljing i rennande vatn. I mørkerommet måtte Storegjerde ha ei eller anna lyskjelde. Før det var elektrisk straum, kunne det vere dagslys, til dømes ved å nytte rullegardiner. Mørkeromsarbeid har alltid vore erfaringsbasert, og han fann ut kva som fungerte sjølv under kummerlege forhold.

Olaf Storegjerde brukte glasplater heile livet. Der finst nokre bilete frå plastfilm (nitratfilm) i arkivet, men det er uvisst om det er Storegjerde som har teke dei. Det er såleis usikkert kor mykje plastfilm Storegjerde nytta. Mange av dei profesjonelle fotografane tok i bruk plastfilm på byrjinga av 1930-talet, og fleire brukte plast og glas om kvarandre fram til etter krigen.

Flytta til Ulsteinvik

I 1940 flytta Olaf Storegjerde til Ulsteinvik, der han tok over eit gardsbruk i Holsekerdalen. Eigaren hadde då flytta til Barstadvik. Systera Anna vart med Olaf og hjelpte han med garden og stelte for han som før så lenge han levde. Olaf fekk skøyte på garden i 1947.

Tidlegare har det vore skrive at Olaf gjekk i kompaniskap med den unge fotografen Olav Hjertenes i Ulsteinvik. Han hadde gått i lære hos den seinare kjende høgrepolitikaren Jo Benkow. Benkow dreiv eige fotoatelier i Moss frå 1949 til 1965. Det har vore vanskeleg å klarlegge kva samarbeidet mellom Storegjerde og Hjertenes gjekk ut på, men det kan ikkje ha vore omfattande. Hjertenes, som opphavleg var frå Selje, flytta til Ulsteinvik i 1956, berre to år før fotografen frå Hallebygda døde. Hjertenes har fortalt at han fekk nokre brev frå Storegjerde medan han budde i Moss. Kanskje såg den aldrande fotografen for seg eit meir omfattande kompaniskap med den unge fotografen. Men ifølgje Hjertenes dreiv dei to aldri forretning i lag:

– Det vart ikkje mykje samarbeid, men eg hugsar Storegjerde kom køyrande med noko utstyr til meg i ei trillebår. Men det meste var gammalt og utdatert, fortel Hjertenes.

Det har altså vore fortalt om Olaf Storegjerde at han hadde som hobby å reise på alle auksjonar han kom over. Det skal ha vore mange kister etter han, men ein del av det som kom i hus, for ikkje vel. Huset hans fekk lekkasje i taket, og både innbu, bilete og plater fekk skade. Som vi har høyrt, meiner Bergljot Storegjerde at det var Anna som gjekk på auksjonar og kjøpte med seg mange slags ting som ho samla i huset deira. Dette får vi truleg aldri vite sikrare, og kanskje var dei begge interesserte i auksjonar og gamle ting.

Ikkje mange spor i avisene

Olaf døydde i 1958 og vart gravlagd i Ulsteinvik. Same året døydde to av brørne hans. Den stillfarande fotografen sette ikkje mange spor etter seg i avisene den tida han levde. Såleis har vi ikkje klart å finne omtale av åremålsdagar verken i Vestlandsnytt eller Vikebladet. Vi har heller ikkje funne nekrologar. Då Vikebladet hadde eit oppslag om fotoplatesamlinga i samband med at huset i Holsekerdalen vart rive i 1989, trykte avisa eit bilete av fotografen. Der ser vi den aldrande Storegjerde studere nokre fotografi som heng utstilte på ein vegg. Det var forretningsmannen Asbjørn Ulstein som tok biletet. Han hadde stor interesse for fotografering og var pådrivar i ein lokal amatørfotoklubb i Ulstein på 1950-talet. Biletet skal ha vorte teke i samband med ein amatørfotokonkurranse der Olaf var fagdommar. Bileta var truleg utstilte i lokala til realskulen i Ulsteinvik, seinare kalla “Bjørndals Minne”, som stod ferdig i 1955.

Ein av dei som var i konfirmantkullet Olaf Storegjerde fotograferte i Ulsteinvik i 1955, Agnar Dag Ulstein, hugsar fotografen som ein stillferdig og roleg kar. – Han var litt kraftig og luta ein tanke framover , og så gjekk han rundt i ei fin fløyelsjakke. Han sa ikkje meir enn han måtte for å få oss til å stå roleg. Den tida var det tradisjon at konfirmantane stilte opp til fotografering i trappa på baksida av folkehøgskulen, fortel Ulstein.

Anna budde i huset i Holsekerdalen til ho døydde i 1989. Mot slutten av 1989 vart huset rive, og ein del bilete og glasplater – saman med nokre dagboknotat – hamna på bossplassen i Fløstranda. Men alarmen gjekk, og noko vart berga. I dødsbuet etter Anna Tømmerdal fann ein også foto- og framkallingsutstyr og klede etter fotografen. – Bileta, utstyret og kleda han let etter seg, vitnar om at Olaf Storegjerde var ein spesiell mann. Han har tydelegvis ikkje levd noko liv i luksus, og ein del heimelaga utstyr syner at han har hatt mykje kunnskap om fotografering og utstyr, heiter det i artikkelen i Vikebladet frå 21. november 1989.

Mesteparten av fotoplatene kom så i eige hos Sande Sogelag. I 1980 fekk laget ein avtale med arvingane etter Olaf Storegjerde, der dei samtykte i at laget vart eigar av samlinga etter fotografen. Sande Sogelag har sidan gjort ein stor innsats for å ta vare på denne kulturskatten til nytte og gagn for komande slekter. I 1999 starta arbeidet med å digitalisere bileta i samarbeid med Fylkesfotoarkivet i Møre og Romsdal. I dag er 7372 Storegjerde-bilete digitaliserte og ligg tilgjengeleg på nettet. Storparten av bileta har fått tekst, og dette er eit arbeid som går føre seg framleis i regi av Sande Sogelag.